Ρατσισμός είναι η ιδεολογία που προσπαθεί να δικαιολογήσει τις συστηματικές διακρίσεις σε βάρος μεγάλων ομάδων ανθρώπων, με βάση κοινά χαρακτηριστικά τους, όπως είναι το χρώμα του δέρματος, το έθνος, η θρησκεία, η γλώσσα, κοκ.
Στην πιο καθαρή και χυδαία μορφή του ο ρατσισμός είναι φυλετικός: χωρίζει την ανθρωπότητα σε φυλές οι οποίες είναι υποτιθέμενα «καθαρές» και στη συνέχεια ιεραρχεί αυτές τις φυλές, με τους λευκούς να είναι ανώτεροι από τους έγχρωμους. Ο φυλετικός αυτός ρατσισμός είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο: εμφανίζεται μαζί με τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής το 17ο και 18ο αιώνα, με σκοπό να δικαιολογήσει την απαγωγή εκατομμυρίων Αφρικανών από τις πατρογονικές τους εστίες και τη μεταφορά τους από τα δουλεμπορικά των Μεγάλων Δυνάμεων στις φυτείες του Νέου Κόσμου, για να χρησιμοποιηθούν εκεί ως σκλάβοι.
Το γεγονός ότι την ίδια χρονική περίοδο έχουμε το ρεύμα του Διαφωτισμού και το ξέσπασμα των αστικών επαναστάσεων, με τις οικουμενικές διακηρύξεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σήμαινε ότι για να δικαιολογηθεί αυτή η συστηματική καταπίεση χρειάστηκε να αφαιρεθεί από τους υποδουλωμένους μαύρους εργάτες η ίδια η ανθρώπινη υπόσταση. Έτσι, ο ρατσισμός εφευρέθηκε και προβλήθηκε αρχικά ως «επιστήμη»: «ερευνούσε» και «αποδείκνυε», δήθεν επιστημονικά, βιολογικές διαφορές μεταξύ των φυλών, με μετρήσεις του μεγέθους των κρανίων, με φυσιογνωμικές μελέτες που εξηγούσαν δήθεν τη ροπή ολόκληρων πληθυσμών στη βαρβαρότητα και το έγκλημα και έτσι τους αρνούνταν την ανθρώπινη ιδιότητα.
Από αυτή την άποψη, ο ρατσισμός αποτέλεσε μια τομή στην ανθρώπινη ιστορία: πολιτικές διακρίσεων και καταπίεσης υπήρχαν και σε προηγούμενες ταξικές κοινωνίες, ωστόσο ο ρατσισμός μετέτρεψε αυτές τις διακρίσεις σε επιστήμη, αποδίδοντας σε ολόκληρες ομάδες ανθρώπων ιδιότητες από τις οποίες δεν μπορούσαν να ξεφύγουν ακόμα και αν το επιθυμούσαν.
Σήμερα ο ρατσισμός ως ψευτο-επιστημονικό ιδεολόγημα έχει κατεδαφιστεί ανεπιστρεπτί. Οι μελετητές του DNA και των γονιδίων έχουν ξεμπερδέψει οριστικά με κάθε έννοια «βιολογικού διαχωρισμού των φυλών». Όπως γράφει ο Στίβεν Ρόουζ (συγγραφέας μαζί με το Ρίτσαρντ Λιόντιν του βιβλίου Όχι στα Γονίδιά μας):
Απ' όλες τις γενετικές αποκλίσεις που είναι γνωστές στα ένζυμα και άλλες πρωτεΐνες, εκεί που ήταν δυνατό πραγματικά να μετρηθεί η συχνότητα διαφοροποιήσεων των γονιδίων και έτσι να υπάρχει μια αντικειμενική εκτίμηση γενετικών αποκλίσεων, το 85% των διαφορών υπάρχουν ανάμεσα στα άτομα του ίδιου τοπικού πληθυσμού, φυλής ή έθνους... Αυτό σημαίνει ότι οι γενετικές αποκλίσεις ανάμεσα σε δύο Ισπανούς ή ανάμεσα σε δύο Μασάι, είναι το 85% όλων των πιθανών ανθρώπινων γενετικών αποκλίσεων, ενώ μόλις το 15% αντιστοιχεί σε διαφορές ανάμεσα σε φυλές... Οποιαδήποτε ρατσιστική θεωρία πρέπει να ψάξει για τη δικαίωσή της έξω από τη βιολογία.
Ωστόσο
ο ρατσισμός δεν έπαψε να υπάρχει μετά
την απονομιμοποίηση της φυλετικής
εκδοχής του. Ακόμα και στην περίοδο που
αυτός ήταν φυλετικός, τα επιχειρήματα
που τον εκλαΐκευαν βασίζονταν στις
«πολιτισμικές» διαφορές που υπήρχαν
ανάμεσα στην κυρίαρχη ομάδα («εμάς»)
και την κυριαρχούμενη ομάδα («τους
άλλους»). Ακόμα περισσότερο αυτό ισχύει
σήμερα: έτσι, οι μουσουλμάνες είναι
«καθυστερημένες» γιατί φοράνε μαντήλα,
οι Αφροαμερικάνοι είναι «τεμπέληδες»
και ούτω καθεξής. Ο ρατσισμός έχει με
τα χρόνια αποδείξει ότι μπορεί να είναι
ευέλικτος και να μετασχηματίζει το
αντικείμενό του. Αυτό που μένει πάντα
ίδιο είναι ο κατασκευασμένος διαχωρισμός
ανάμεσα σε «εμάς» και «τους άλλους»,
στη βάση κοινών χαρακτηριστικών που
υπόρρητα τείνουν να φυλετικοποιούνται,
ώστε να δικαιολογηθούν ιδεολογικά οι
συστηματικές διακρίσεις που αυτοί «οι
άλλοι» υφίστανται.
 |
| Θανάσης Καμπαγιάννης, Η πάλη ενάντια στο ρατσισμό σήμερα - 30 ερωτήσεις και απαντήσεις για τους μετανάστες, το ρατσισμό και τη φασιστική απειλή, Εκδόσεις Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο |
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου