6 προκαταλήψεις για τους Ρομά

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ρομά η Κίνηση Ενάντια στο Ρατσισμό, τον Αντισημιτισμό και την Ξενοφοβία (MRAX) αποδομεί μια σειρά προκαταλήψεις σε σχέση με την πιο σημαντική εθνική μειονότητα της Ευρώπης, που υφίσταται και τις περισσότερες διακρίσεις σε βάρος της. Αυτές οι λάθος ιδέες που απαντώνται σε όλο το φάσμα της κοινωνίας, φέρουν μέσα τους το σπέρμα του αποκλεισμού, της ρατσιστικής βίας και των διαρκών διώξεων. Πρόκειται για πεισματικές ιδέες που είναι επείγουσα ανάγκη να μπουν στο περιθώριο:

"Είναι όλοι τους Ρουμάνοι"

Όχι, η λέξη "Ρομ" δεν είναι μειωτικό του "Ρουμάνος". Στα ρομανί, τη γλώσσα των Ρομά, σημαίνει "Άνθρωπος" και αναφέρεται σε διαφορετικές ομάδες ανθρώπων που ζουν στην Ευρώπη (από τον 6ο αιώνα) και που η καταγωγή των προγόνων τους είναι η Βόρεια Ινδία: Ρομά, Μανούς, Γενισέ, Τσιγγάνοι και Σίντι. Αυτή η γενική ονομασία υιοθετήθηκε το 1971 από τη Διεθνή Ένωση Ρομά που διεκδικεί το νόμιμο δικαίωμα αυτού του λαού να αναγνωρίζεται μ' αυτό τον όρο. Η επιλογή του όρου Ρομά εξηγείται με βάση τη γλώσσα τους, τα ρομανί. Με εκτιμώμενο πληθυσμό 10 με 12 εκατομμύρια ανθρώπους οι Ρομά αποτελούν τη μεγαλύτερη εθνική μειονότητα της Ευρώπης.

"Οι Ρομά είναι νομάδες"

Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται, οι περισσότεροι Ρομά έχουν μόνιμες κατοικίες. Συχνά συγχέονται με τους "ταξιδιώτες" που έχουν πλανόδιες επιχειρηματικές δραστηριότητες που τους κάνουν να μετακινούνται (και εθελούσια) να πηγαίνουν από πόλη σε πόλη. Όσον αφορά αυτούς που ταξιδεύουν πέρα δώθε από την Ανατολική στη Δυτική Ευρώπη, αυτοί δεν είναι νομάδες αλλά εξαναγκάζονται σε γεωγραφική μεταβλητότητα. Ο επαναλαμβανόμενος εκτοπισμός τους είναι μόνο συνέπεια της απόρριψης, της απέλασης και της κακής εφαρμογής των κανονισμών της ΕΕ σχετικά με την εγκατάσταση. Όμοια, η διαμονή σε παραγκουπόλεις ή αυτοσχέδιους καταυλισμούς δεν είναι αποτέλεσμα επιλογής αλλά έλλειψης πόρων.

"Δεν αναμιγνύονται με άλλους"

Ένα ακόμα κλισέ που συντηρείται από τις καταλήψεις και τους καταυλισμούς όπου συγκεντρώνεται μια κοινότητα Ρομά. Ωστόσο δεν έχουν σαν σκοπό της ζωής τους να παραμένουν με τους δικούς τους σε μια κατάσταση όπου επικρατεί η αβεβαιότητα και η αδιαφορία. Αν οι οικογενειακοί δεσμοί είναι ιδιαίτερα ισχυροί, όπως συμβαίνει και σε άλλες κοινότητες, η ομαδοποίηση είναι πάνω απ' όλα ένα μέσο αμοιβαίας υποστήριξης και ασφάλειας. Μιλάνε την ίδια γλώσσα και αντιμετωπίζουν τις ίδιες δυσκολίες γι' αυτό μαζεύονται για να παλέψουνε συλλογικά. Αν δεν ήταν βυθισμένοι σ' αυτή την κατάσταση θα επιδίωκαν να ενσωματωθούν, να πάρει ο καθένας το δρόμο του και να ξεφύγουν απ' το στίγμα. Επιπλέον, πολλοί Ρομά αυτοπροσδιορίζονται ως μέλη της χώρας τους ή του τόπου καταγωγής τους αντί ως "λαός των Ρομά". Ένας Ρομ απ' τις Βρυξέλλες δεν νοιώθει καμιά εγγύτητα μ' ένα Ρομ απ' τη Βαρκελώνη.

"Προτιμούν να ζητιανεύουν"

Η μεταχείριση των Ρομά από τα ΜΜΕ και το πολιτικό κατεστημένο συντηρεί την εικόνα του άθλιου Ρομ που βάζει τα παιδιά του να ζητιανεύουν. Κατ' αρχάς, τα παιδιά που ζητιανεύουν, παρότι είναι πιο ορατά, σίγουρα δεν είναι η πλειοψηφία. Μπορεί η προσοχή να επικεντρώνεται στους Ρομά που ζητιανεύουν, αλλά η πλειοψηφία, αόρατη στην κοινωνία, εργάζεται και ζει όπως όλοι οι άλλοι, παρά το στιγματισμό. Για να μπορέσουν να νοικιάσουν ένα διαμέρισμα, χρειάζεται πολλές φορές να κρύψουν την καταγωγή τους. Χώρια που, για τη μειοψηφία που βρίσκεται στο δρόμο, η επαιτεία είναι αποτέλεσμα της επισφάλειας. Αυτοί οι άνθρωποι σπάνια έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας ή σε κάποιου είδους επιδόματα. Η επαιτεία λοιπόν είναι γι' αυτούς ο μόνος νόμιμος τρόπος για να κερδίσουν κάποιο εισόδημα.

"Οι Ρομά δεν αφήνουν τα παιδιά τους να μορφωθούν"

Η μετάδοση του προφορικού πολιτισμού και της γλώσσας τους για αιώνες αποδεικνύει τη μεγάλη ικανότητά τους για εκπαίδευση. Αν μιλάμε για μητέρες Ρομά που ζουν από την επαιτεία (που είναι μια μικρή μειοψηφία, όπως είπαμε) δεν έχουν πρόσβαση σε βρεφονηπιακούς σταθμούς. Το να κρατάνε το μωρό μαζί τους είναι ο καλύτερος τρόπος για το προστατεύσουν. Ύστερα οι Ρομά προσπαθούν να γράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο, αλλά αυτό είναι περίπλοκο από διοικητικής άποψης και έχουν να αντιμετωπίσουν όλες αυτές τις προκαταλήψεις. Το σχολείο είναι συχνά ο χώρος όπου τα παιδιά υφίστανται τις πρώτες ταπεινώσεις και προσβολές. Τα παιδιά δεν τολμάνε να πούνε σε όλους ότι είναι Ρομά. Η αντιμετώπιση των προκαταλήψεων δεν είναι μια εύκολη υπόθεση όταν έχεις να κάνεις με παιδιά. Ύστερα η επισφάλεια προξενεί ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα, η οικογένεια δεν έχει τα απαραίτητα χρήματα για να αντεπεξέλθει στα έξοδα αγοράς σχολικών ειδών, ρουχισμού, τροφής, κλπ. Και τέλος, αν η οικογένειά του εκδιωχθεί απ' το σπίτι, το παιδί αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σχολείο ή ακόμα χειρότερα να χωριστεί από την οικογένειά του. Όλοι αυτοί οι παράγοντες περιπλέκουν το ζήτημα της ενσωμάτωσης των παιδιών των Ρομά στο εκπαιδευτικό σύστημα.


"Μα γιατί κάνουν τόσο πολλά παιδιά;"  

Όλοι οι Ρομά δεν έχουν πολλά παιδιά, αλλά τους αρέσουν οι μεγάλες οικογένειες. Η ιστορία της αντισύλληψης δεν είναι εύκολη για τους Ρομά. Υπήρξαν θύματα της γενοκτονίας από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μια γενοκτονία που συχνά συνοδεύεται από σιωπή. Τότε πραγματοποιήθηκαν ψευδοεπιστημονικά πειράματα για τη στείρωση των γυναικών. Κι αυτή δεν είναι μια παλιά ιστορία, γιατί οι πρακτικές υποχρεωτικής στείρωσης των γυναικών Ρομά συνεχίστηκε και μετά τον πόλεμο. Αυτές οι πρακτικές αποσκοπούν στον αφανισμό των Ρομά σαν ανεπιθύμητων. Είναι εύκολο λοιπόν να καταλάβουμε γιατί κλείνονται στον εαυτό τους και αρνούνται την πρόοδο της ιατρικής σε θέματα αντισύλληψης.