Βλέπω στο μέλλον τις τέχνες να καλλιεργούνται σε εργαστήρια, ως καθαρή χειρωναξία, και όχι σε ιερούς ναούς της τέχνης. Η ζωγραφική είναι χειρωνακτική εργασία και δεν διαφέρει από καμία άλλη εργασία
Τζορτζ Γκρος
Ο Τζορτζ Γκρος ήταν ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του κινήματος της Νέας Αντικειμενικότητας, μαζί με τους Ότο Ντιξ και Μαξ Μπέκμαν. Υπήρξε μέλος της ομάδας των Ντανταϊστών του Βερολίνου.
Έχοντας ζήσει τη φρίκη του πολέμου ως στρατιώτης στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εστίασε την τέχνη του στην κοινωνική κριτική.
Ως δραστήριο μέλος του αντιπολεμικού κινήματος και της Αριστεράς δημοσίευε σκίτσα του σε πολλά σατιρικά και κριτικά περιοδικά, συμμετείχε σε διαδηλώσεις και κοινωνικούς ξεσηκωμούς.
Οι ζωγραφιές και τα σκίτσα από την εποχή της Βαϊμάρης είναι μια αιχμηρή κριτική στην παρακμή και τη σήψη της γερμανικής κοινωνίας.
Λίγο πριν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ο Γκρος μετανάστευσε στην Αμερική, όπου δίδαξε τέχνη, κι έτσι γλίτωσε από τις Ναζιστικές διώξεις όταν το έργο του καταδικάστηκε ως «έκφυλο».
Ο Γκρος τελειοποίησε τη δεξιότητά του στη σάτιρα από τις πρώτες εικονογραφήσεις της νυχτερινής ζωής του Βερολίνου όταν ήταν ακόμα φοιτητής της σχολής καλών τεχνών.
Συνδύασε τη σχεδιαστική του ικανότητα με την επιρροή των Κυβιστικών και Φουτουριστικών μοντέλων αναπαράστασης του χώρου δημιουργώντας ένα προσωπικό και ωστόσο αντικειμενικό σοσιαλιστικό-ρεαλιστικό ύφος που κατάφερνε να εκφράσει με ακρίβεια την κριτική ματιά του στη σύγχρονη κοινωνία.
Οι φυσιογνωμίες που στοιχειώνουν την τέχνη του Γκρος είναι τυπικά όχι συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά κάπως αλληγορικές φιγούρες που αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές τάξεις και τα διάφορα βάσανα της γερμανικής κοινωνίας του Μεσοπολέμου.
Η χρήση της αλληγορίας επέτρεπε στον Γκρος να παρουσιάζει μια δηκτική κριτική της κοινωνίας στην οποία ζούσε χωρίς να απομακρύνεται από την ιδανική απεικόνιση του σύγχρονου οράματος της πραγματικότητας.
Συνδυάζοντας τη γραμμική ποιότητα της γραφιστικής παράδοσης με το πάθος των Γερμανικών Γοτθικών τεχνών για τα σύμβολα ωμής βαρβαρότητας, ο Γκρος χρησιμοποίησε αυτές τις παραδοσιακές τεχνοτροπίες για να δώσει ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στη σύγχρονη ηθική του οπτική.
Τα πιο σημαντικά έργα του Γκρος είναι σχεδιασμένα με πένα και μελάνι, αραιά και πού δουλεμένα με λίγη νερομπογιά. Πολλά από τα σκίτσα του αναπαράχθηκαν σε επιθεωρήσεις και περιοδικά που διακινούσαν τις εικόνες του Γκρος σε διάφορες ριζοσπαστικές ομάδες και πιο πλατιά στην εργατική τάξη.
Η αμεσότητα αυτών των σχεδίων και η αναπαραγωγή τους επέτρεψαν στη φωνή του Τζορτζ Γκρος να φτάσει πολύ μακρύτερα από τους τέσσερις τοίχους μιας γκαλερί ή ενός μουσείου.
Η διάλεξη (ή Γράμμα σ' ένα Αντισημίτη), 1935. Ο Τζορτζ Γκρος αφιέρωσε αυτό το έργο του στη μνήμη του φίλου του Έριχ Μουσάμ (1878-1934), Εβραίου ριζοσπαστικού συγγραφέα και αναρχικού, που βασανίστηκε και δολοφονήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Οράνιενμπουργκ. Για τους Ναζί ο Μουσάμ ήταν Εβραίος, ήταν ο ορισμός όλων όσων μισούσαν. «Στην πραγματικότητα ήταν εντελώς ακίνδυνος, ένας ιδεαλιστής αναρχικός», είχε πει ο Γκρος. Ο Γκρος δείχνει μόνο το κεφάλι του, ξυρισμένο και σταμπαρισμένο και με μια θηλιά στο λαιμό - είπανε στη γυναίκα του ότι κρεμάστηκε. Πιο κάτω βλέπουμε ένα αντίγραφο του Ταλμούδ μ' ένα μπουκαλάκι δηλητήριο στο εξώφυλλο καρφωμένο με σουγιά. Στο περιθώριο παρουσιάζεται το σχήμα του κεφαλιού και της μύτης του Εβραίου, καθώς και η φιγούρα του Τρότσκι. Ένας τραμπούκος SS κρατώντας μια σιδερογροθιά μ' αναψοκοκκινισμένο πρόσωπο, ωρυόμενος, δείχνει την εικόνα που κρέμεται από τον τοίχο σαν πίνακας διδασκαλίας σ' ένα ακροατήριο που του τρέχουν τα σάλια από εκτίμηση κι ανυπομονησία.
Ανάκριση, 1938. Μια σκηνή βασανιστηρίου. Πρωταγωνιστούν τέσσερις άνδρες. Ο δεύτερος από αριστερά είναι ξεκάθαρα το θύμα: είναι γεμάτος αίματα και γυμνός μέχρι τη μέση. Οι δυο άνδρες με μαστίγιο, δεξιά κι αριστερά του, είναι οι βασανιστές του κι ο τρίτος δεξιότερα με τη σβάστικα στο μπράτσο απλά παρατηρεί. Είναι ο μόνος που φοράει στολή. Είναι αυτός που διατάζει. Το ένα χέρι τινάζει αδιάφορα ένα τσιγάρο. Το άλλο είναι χωμένο στην τσέπη του παντελονιού του. Οι άλλοι δυο, πιο ελαφρά ντυμένοι, κι αυτοί καπνίζουν. Ο ένας, με το ξυρισμένο κεφάλι, είναι πιτσιλισμένος με αίμα στην κοιλιά του κι από την τσέπη του κρέμεται ένα μπουκάλι, την ώρα που με μπλαζέ ύφος ετοιμάζεται να χτυπήσει το θύμα. Ο άλλος τού βγάζει το καπέλο κατευχαριστημένος και γέρνει στο πλάι περιμένοντας τη σειρά του.
Κλείσε το Στόμα σου και Συνέχισε να Υπηρετείς, 1927. Το έργο αυτό στηλιτεύει την υποκρισία των καπιταλιστών. Από τη μια, ο ζήλος τους να ξαναπάνε σε πόλεμο. Κι από την άλλη, η ομολογία της πίστης τους στον «άρχοντα [της] ειρήνης» (Ησαΐας, 9,6). Ήταν αρχικά ένα προσχέδιο για τα σκηνικά της παράστασης «Ο Καλός Στρατιώτης Σβέικ» (1928), μιας δημοφιλούς σάτιρας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Τζορτζ Γκρος και ο εκδότης του, Βίλαντ Χερτσφέλντε, συρθήκανε γι' αυτό στα δικαστήρια. Είναι η εικόνα του «Ιησού του Ναζωραίου Βασιλέα των Ιουδαίων» στο Σταυρό με καρφωμένο το αριστερό του χέρι και τα δυο του πόδια μαζί με τις μπότες. Στο πρόσωπο του φοράει αντιασφυξιογόνα μάσκα, σήμα κατατεθέν της πρώτης ρίψης χημικών στην ιστορία της ανθρωπότητας που έγινε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο άλλο χέρι, το μόνο ελεύθερο σημείο του σώματός του, κρατάει, σαν σε διαμαρτυρία, ένα μαύρο σταυρό. Το φωτοστέφανο που λάμπει πάνω απ' το κεφάλι του και η επιγραφή που λέει «INRI» διαλύουν και το τελευταίο ίχνος αμφιβολίας για το περί τίνος πρόκειται.
Γερμανία: Ένα χειμωνιάτικο Παραμύθι, 1917. Ο Γκρος δανείστηκε τον τίτλο αυτού του έργου από την ομώνυμη απαγορευμένη σκοτεινή κωμωδία του Χάινριχ Χάινε που η πρώτη έκδοσή της το 1844 είχε απαγορευτεί. Το έργο αυτό, όπως και άλλα αυτής της επαναστατικής περιόδου, με την πρώτη ματιά παραπέμπει στον κομματιασμένο χώρο του Κυβισμού και στη φευγαλέα εικόνα του Φουτουρισμού. Ο Γκρος χρησιμοποιεί την αλληγορία με σκοπό τη μεγιστοποίηση της επίδρασης κάθε φιγούρας και αντικειμένου μέσα στο θυελλώδη χώρο του πίνακα. Στο κέντρο βρίσκεται ένας άνδρας που αντιπροσωπεύει την μπουρζουαζία και είναι έτοιμος να καταναλώσει το γεύμα του, ενώ μια εξέγερση σωμάτων στροβιλίζεται γύρω από το κεφάλι του. Οι τρεις φιγούρες στον πάτο αντιπροσωπεύουν την εκκλησία, το κράτος και το σχολείο, αυτούς που μπουκώνουν με τα ιδανικά τους τον καλόβολο άνθρωπο. Όλοι επίτηδες αγνοούν τάχα το χάος που υπάρχει, το ναύτη, σύμβολο της επανάστασης.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου