Ο Νικ Κλαρκ θυμίζει πώς η ανάμιξη των ηγετών της Δύσης στο Ιράν σήμανε πραξικοπήματα, καταπίεση και πόλεμο και υποστηρίζει ότι τα πρόσφατα κινήματα δείχνουν το δρόμο της αντίστασης.
Στο αποκορύφωμα της υποκρισίας τους, οι πολιτικοί της Δύσης αρέσκονται να λεν ότι θέλουν να φέρουν τη «δημοκρατία» στο Ιράν. Κι ας είναι οι επεμβάσεις τους στο Ιράν αυτές διασφάλισαν ότι κάτι τέτοιο δεν θα συνέβαινε ποτέ.
Από τα πραξικοπήματα μέχρι τους πολέμους και τις κυρώσεις, οι ΗΠΑ έχουν δώσει στους Ιρανούς πολλούς καλούς λόγους να τις μισούν.Οι οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στις πετρελαϊκές και τραπεζικές βιομηχανίες του Ιράν από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία συνέβαλαν στη μαζική ανεργία και τη φτώχεια.
Τα σχέδια του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τράμπ για επιβολή νέων κυρώσεων στη χώρα αναθερμαίνουν τους φόβους για έναν νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Οι οικονομικές κυρώσεις πλήττουν σκληρά τον Ιρανικό λαό.
Αλλά έχουν επίσης τροφοδοτήσει σε αντίσταση, με πιο πρόσφατο παράδειγμα πέρσι το Δεκέμβριο, όπου οι διαμαρτυρίες τροφοδότησαν έναν πολύ μεγαλύτερο θυμό, που απλώθηκε και σε τμήματα των εργαζομένων.
Ή το «Πράσινο Κίνημα» του 2009 σε σχέση με τις διαμαρτυρίες για τα αποτελέσματα των εκλογών να σαρώνουν το Ιράν.
Τα 70 χρόνια αναβρασμού στο Ιράν αποδεικνύουν σε ποιο σημείο μπορούν να φτάσουν οι πολιτικοί της Δύσης όταν αισθάνονται ότι απειλούνται να συμφέροντά τους.
Οι κυβερνήσεις της Βρετανίας και των ΗΠΑ είχαν μακροπρόθεσμα συμφέροντα στον έλεγχο των πηγών πλούτου του Ιράν - οι κατάσκοποί του οργάνωσαν πραξικόπημα ενάντια σε μία εκλεγμένη κυβέρνηση το 1953.
Έλεγχος
Κατά το πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα η Βρετανία έλεγχε και καταλήστευε την πετρελαϊκή βιομηχανία του Ιράν μέσω της εταιρίας BP.
Της Αγγλοϊρανικής Εταιρίας Πετρελαίου (AIOC) που το 51% των μετοχών της ανήκε στο Βρετανικό κράτος, και που κατείχε τέτοια δύναμη που ουσιαστικά διοικούσε τη χώρα.
Η Ιρανική κυβέρνηση που ελέγχονταν από τη βασιλική οικογένεια των Σάχηδων, έκανε ό,τι της έλεγαν.
Η ιδιωτική αστυνομία της AIOC αντιμετώπιζε αδίστακτα τις απεργίες στα πετρέλαια, και το κράτος αναλάμβανε τα υπόλοιπα.
Ο Ιρανός ηγεμόνας Ρεζά Σαχ κατέστειλε βάναυσα κάθε απόπειρα συνδικαλισμού και κάθε μορφή αντιπολίτευσης.
Τελικά ξέσπασε σε όλη τη Μέση Ανατολή ένα αντιαποικιοκρατικό κύμα ενάντια στη Βρετανική αυτοκρατορία.
Στο Ιράν ο Σάχης αναγκάστηκε να διορίσει πρωθυπουργό τον κοσμικό εθνικιστή Μοσαντέκ το 1951 όταν το κόμμα του Εθνικού Μετώπου κέρδισε την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Ο εθνικισμός του Μοσαντέκ ήταν ένα προοδευτικό κίνημα των καταπιεσμένων. Όπως και άλλα εθνικιστικά κινήματα σε όλη τη Μέση Ανατολή αμφισβητούσε την αποικιοκρατική ηγεμονία.
Ο Μοσαντέκ εθνικοποίησε την AIOC χωρίς αποζημίωση. Αυτό ήταν ένα ταπεινωτικό χαστούκι στη Βρετανική αυτοκρατορία, και η Βρετανική κυβέρνηση των Εργατικών εξέταζε το ενδεχόμενο εισβολής και ανακατάληψης των διυλιστηρίων πετρελαίου του Αμπαντάν στο Ιράν. Ο πρωθυπουργός Κλέμεντ Άτλι αποφάσισε να μην προχωρήσει σ' αυτή την ενέργεια. Είχε ήδη στείλει το Βρετανικό στρατό να καταπνίξει μια αντιαποικιοκρατική εξέγερση στη Μαλάγια, στην υπεράσπιση των Βρετανικών συμφερόντων στην Αίγυπτο, και στο πλευρό των ΗΠΑ στον πόλεμο της Κορέας.
Το πιο σημαντικό ήταν ότι οι ΗΠΑ ήταν αντίθετες στο ενδεχόμενο της επέμβασης και όπως παραδέχονταν ο Άτλι, "Δε γινότανε να τα σπάσουμε με τις ΗΠΑ για ένα ζήτημα αυτού του είδους".
Οι ΗΠΑ δεν ανησυχούσαν για την προστασία του Βρετανικού πετρελαίου.
Κι έβλεπαν με ικανοποίηση την προοπτική αντικαταστήσουν τη Βρετανία ως κυρίαρχη δύναμη στη Μέση Ανατολή. Αλλά τους ανησυχούσε ο Μοσαντέκ - και οι δυνάμεις που είχε απελευθερώσει η πολιτική του.
Τα επόμενα δύο χρόνια οι απλοί άνθρωποι απαιτούσαν όλο και περισσότερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις από την κυβέρνηση του Μοσαντέκ.
Οι ΗΠΑ φοβόταν ότι το Κομμουνιστικό κόμμα Τουντέχ, που οργάνωνε τις απεργίες, τις διαδηλώσεις και τις διαμαρτυρίες, θα κέρδιζε αρκετή υποστήριξη για να πάρει τη θέση του Μοσαντέκ.
Το 2013 και το 2017 η CIA αποχαρακτήρισε εκατοντάδες έγγραφα που σχετίζονται με το ρόλο της στην ανατροπή του Μοσαντέκ.
Οι πρώτοι φάκελοι δείχνουν έναν εμμονικό φόβο για την υποστήριξη στο Τουντέχ και την πιθανότητα το Ιράν να πέσει κάτω από την επιρροή της σταλινικής Ρωσίας. Συζητούσαν ακόμα και το ενδεχόμενο της οργάνωσης πρακτόρων τους γύρω από ομάδες υποστήριξης του Μοσαντέκ ενάντια στο Τουντέχ.
Αλλά τον Απρίλιο του 1953, οι ΗΠΑ αποφάσισαν ότι ο Μοσαντέκ έπρεπε να φύγει. Η CIA μαζί με Βρετανούς κατασκόπους της MI6 ενορχήστρωσαν ένα πραξικόπημα εναντίον του.
Το 1954 ο πράκτορας της CIA έγραψε ένα μυστικό βιβλιαράκι όπου περιέγραφε πώς σχεδίασαν τη μυστική τους επιχείρηση - με την κωδική ονομασία Αίαντας - και πώς υλοποιήθηκε. Εξηγεί πώς η CIA προσέγγισε το βασικό αντίπαλο του Μοσαντέκ -το στρατηγό Φαζλαλλάχ Ζαχεντί- με ένα σχέδιο για να τον εγκαταστήσουν στη θέση του πρωθυπουργού.
Η CIA φύτεψε άρθρα κατά του Μοσαντέκ στις εφημερίδες και διακινούσε προπαγάνδα υπέρ του Ζαχεντί σε όλο το Ιράν.
Η πρώτη απόπειρα πραξικοπήματος απέτυχε. Ο Ζαχεντί βρήκε καταφύγιο στη CIA και ο Σάχης τό 'σκασε στο Ιράκ. Αλλά μέσα στη σύγχυση των επόμενων ημερών, οι πράκτορες της CIA έκαναν ό,τι μπορούσαν για να ξεσηκώσουν την αντιπολίτευση μέσα απ' τον τύπο.
Σε λίγες μέρες οι οπαδοί του Σάχη βγήκαν στο δρόμο και το πραξικόπημα ξαναεπιχειρήθηκε, αυτή τη φορά πετυχημένα. Ο Μοσαντέκ συνελήφθη και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του στη φυλακή και κατ' οίκον περιορισμό.
"Το μόνο μου έγκλημα ήταν ότι εθνικοποίησα την Ιρανική πετρελαϊκή βιομηχανία και ξήλωσα απ' αυτή τη χώρα το δίκτυο της αποικιοκρατίας και της πολιτικής και οικονομικής επιρροής της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας του κόσμου", δήλωσε αμετανόητος στη δίκη του.
Η CIA διοχέτευσε μυστικά κονδύλια 2 εκατομμυρίων στην κυβέρνηση του Ζαχεντί σαν υποστήριξη αμέσως μετά το πραξικόπημα.
Με την τεράστια στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ, ο Σάχης εγκαθίδρυσε μία νέα στρατιωτική δικτατορία. Το Ιράν έγινε βάση 24.000 Αμερικανών στρατιωτών και η πρωτεύουσά του, Τεχεράνη, έδρα των γραφείων της CIA στη Μέση Ανατολή.
Η CIA εκπαίδευε τη νέα μυστική αστυνομία του Ιράν, Σαβάκ, που σκότωσε και βασάνισε χιλιάδες Ιρανούς.
Οι αμερικάνικες επιχειρήσεις επωφελήθηκαν από τη λεηλασία πετρελαϊκής βιομηχανίας του Ιράν που βρισκόταν σε άνθιση, την ώρα που η τεράστια πλειοψηφία των απλών ανθρώπων ζούσε στην ανέχεια.
Το πρόγραμμα "εκσυγχρονισμού" συνοδεύτηκε από μια σκληρή καταστολή που κατευθυνόταν σταθερά ενάντια στην ανερχόμενη εργατική τάξη.
Η πίεση συσσωρεύονταν. Όταν η οικονομία κατέρρευσε το 1977, ξέσπασαν μαζικές διαμαρτυρίες από τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού του Ιράν, που εξελίχθηκαν σε ένα κανονικότατο επαναστατικό κίνημα.
Υπήρξε ένα τεράστιο απεργιακό κύμα και ένας ένοπλος αγώνας. Οι απεργιακές επιτροπές, γνωστές και ως σόρας, άρχισαν να παίρνουν τον έλεγχο σε πολλά εργοστάσια. Μαζικές διαδηλώσεις, ακόμα και δημόσιες ποιητικές απαγγελίες, έφεραν εκατοντάδες χιλιάδες - και αργότερα εκατομμύρια - στους δρόμους.
Ήταν μία βαθιά δημοκρατική αφύπνιση. Φυσικά οι ΗΠΑ βρέθηκαν απέναντι.
Είχε έρθει η ώρα της ανατροπής απ' τον απλό λαό του ίδιου Σάχη που είχε δει την ανατροπή του Μοσαντέκ. Οι ΗΠΑ του πρόσφεραν καταφύγιο και υπέβαλαν κυρώσεις στο Ιράν.
Οι επαναστάσεις είναι πολύπλοκες διαδικασίες. Μετά την πτώση του Σάχη, ένα τμήμα της μεσαίας τάξης κάτω από τους Μουσουλμάνους κληρικούς κέρδισε την ηγεσία.
Μια νέα καταπιεστική κυβέρνηση σχηματίστηκε κάτω απ' την ηγεσία κάποιου κληρικού που ονομάζονταν Αγιατολάχ Χομεϊνί.
Αντίσταση
Κατέστειλε την αριστερά και τις εργατικές οργανώσεις, αλλά συγκέντρωνε υποστήριξη λόγω της αντίστασης στις ΗΠΑ.
Το Νοέμβρη του 1979 διαδηλωτές με επικεφαλής φοιτητές υποστηριχτές του Χομεϊνί κατέλαβαν την Αμερικάνικη Πρεσβεία και κράτησαν το προσωπικό ομήρους για πάνω από ένα χρόνο.
Τα αιτήματά τους αντανακλούσαν την οργή για τα χρόνια της καταπίεσής τους κάτω από την αμερικάνικη υποστήριξη. Ήθελαν να επιστρέψει ο Σάχης στο Ιράν για να δικαστεί, να αρθούν οι κυρώσεις - και να λογοδοτήσουν οι ΗΠΑ για το πραξικόπημα ενάντια στο Μοσαντέκ.
Οι ΗΠΑ είναι σε αντιπαράθεση με το καθεστώς σήμερα - αλλά όχι για τους λόγους που επικαλούνται οι πολεμοκάπηλοι πρόεδροι και οι υποστηριχτές τους στη Βρετανία. Πολλοί από τους πιο στενούς συμμάχους της Δύσης, άλλωστε, είναι πολεμοχαρείς και πάνοπλοι τύραννοι της Μέσης Ανατολής.
Το πραγματικό τους πρόβλημα είναι ότι από την Ιρανική επανάσταση και μετά, το Ιράν δεν έκανε ποτέ ειρήνη με τον Αμερικάνικο ιμπεριαλισμό.
Την αμέσως επόμενη μέρα της επανάστασης οι ΗΠΑ υποστήριξαν το δικτάτορα του Ιράκ Σαντάμ
Χουσεΐν που εισέβαλε στο Ιράν. Ο πόλεμος κράτησε 8 χρόνια και το Ιράν είχε 300.000 νεκρούς.
Οι ΗΠΑ επιτέθηκαν και κατέστρεψαν πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στο Ιράν και το 1988 κατέρριψαν ένα Ιρανικό εμπορικό αεροπλάνο - σκοτώνοντας τους 290 επιβάτες.
Τα χρόνια των αμερικάνικων κυρώσεων εναντίον του Ιράν προκάλεσαν μεγάλη δυστυχία στους απλούς ανθρώπους - ανάμεσά τους σοβαρές ελλείψεις φαρμάκων για σοβαρές ασθένειες.
Οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει με κυνισμό εξεγέρσεις και κινήματα διαμαρτυρίας ενάντια στην κυβέρνηση του Ιράν - όπως αυτό του περασμένου Δεκέμβρη. Αλλά το πιο κοντινό σημείο προσέγγισης με το Ιράν που πέτυχαν ποτέ μέχρι τώρα ήταν η συμφωνία για τα πυρηνικά του 2015. Κάτω απ' αυτή τη συμφωνία, το Ιράν συμφώνησε να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα αν οι ΗΠΑ παίρνανε πίσω τις κυρώσεις.
Ακόμα και τότε οι απειλές συνεχίζονταν και τώρα ο Ντόναλντ Τραμπ επέβαλλε νέες κυρώσεις και ενθάρρυνε το Ισραήλ να κάνει πόλεμο με το Ιράν.
Και όπως και το 1953, η πολιτική των ΗΠΑ μπορεί να κατευθυνθεί προς την αλλαγή καθεστώτος.
Η φλόγα που άναψε το κίνημα διαμαρτυρίας τα προηγούμενα χρόνια δείχνει τις δυνατότητες που υπάρχουν για να βγει αυτή η δύναμη στο δρόμο. Να ξαναβγούν στο δρόμο οι απλοί άνθρωποι και να παλέψουν για την πραγματική αλλαγή.
Socialist Worker, Sun 13 May 2018, Issue No. 2604
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου