Άλεξ Καλλίνικος
Είναι
απίθανο να γραφτεί κάποια όπερα για την
επίσκεψη της Τερέζα Μέι στην Κίνα, όπως
αυτή που έγραψε ο Τζον Άνταμς για το
ιστορικό ταξίδι του Νίξον στο Πεκίνο
το 1972. Η παρουσία της Μέι στην Κίνα
επισκιάστηκε εντελώς από τα νέα για τις
διαιρέσεις στο εσωτερικό των Τόρις
σχετικά με το Μπρέξιτ.
Όμως,
η επίσκεψη είναι μια ενδιαφέρουσα
ένδειξη για τις αλλαγές που εξελίσσονται
στις σχέσεις μεταξύ Κίνας και Δυτικών
δυνάμεων. Ο στόχος του Νίξον ήταν να
εδραιώσει μια σιωπηρή συμφωνία μεταξύ
ΗΠΑ και Κίνας ενάντια στη Σοβιετική
Ένωση. Τώρα, ωστόσο, και οι ΗΠΑ και η ΕΕ
βλέπουν την Κίνα όλο και περισσότερο
ως γεωπολιτική απειλή. Αποκαλώντας την
Κίνα “στρατηγικό ανταγωνιστή” τον
περασμένο Δεκέμβρη, ο Ντόναλντ Τραμπ
είπε απλώς ανοιχτά αυτό που οι περισσότεροι
διαμορφωτές
της
αμερικάνικης πολιτικής σκέφτονται εδώ
και καιρό.
Παρά
την παραδοσιακή υποταγή του Λονδίνου
στην Ουάσινγκτον, ο προκάτοχος της Μέι,
Ντέιβιντ Κάμερον, και ο υπουργός του
των Οικονομικών, Τζορτζ Όσμπορν,
προσπάθησαν να οικοδομήσουν μια στενή
οικονομική συνεργασία με την Κίνα.
Προώθησαν την ιδέα περί μιας νέας “χρυσής
εποχής” στις αγγλοκινεζικές σχέσεις.
Το
2015 ο Όσμπορν έφτασε να αγνοήσει τις ΗΠΑ
και να βάλει τη Βρετανία στην Ασιατική
Τράπεζα Υποδομών και Επενδύσεων, την
οποία πρότεινε το Πεκίνο ως εναλλακτική
απέναντι στους αμερικανοκρατούμενους
οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα.
Η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα διαμαρτυρήθηκε
ότι στο Λονδίνο επικρατεί “μια τάση
προς διαρκή προσαρμογή απέναντι στην
Κίνα”.
Όμως,
η “χρυσή εποχή” δεν έγινε ποτέ
πραγματικότητα. Μεγάλο μέρος από τις
υποσχέσεις περί κινέζικων επενδύσεων
στη Βρετανία που ακούγονταν επί Κάμερον
έμειναν υποσχέσεις. Η Βρετανία έχει ένα
έλλειμμα 29 δισεκατομμύρια ευρώ στο
ισοζύγιο πληρωμών της με την Κίνα, το
οποίο αντιστοιχεί σε μόλις 3,1% των
κινέζικων εξαγωγών.
Οι
τωρινές υποσχέσεις της Μέι περί μιας
“παγκόσμιας Βρετανίας” μετά το Μπρέξιτ
δίνουν την εντύπωση της προοπτικής για
ακόμη στενότερους οικονομικούς δεσμούς
με την Κίνα. Αλλά στην πραγματικότητα,
από τότε που πήρε την εξουσία, η Κίνα
φαίνεται να αδιαφορεί για τις συμφωνίες
με τις κινέζικες εταιρείες που προωθούσε
ο Όσμπορν (όπως για παράδειγμα στον
τομέα της πυρηνικής ενέργειας).
“Ο
νέος δρόμος του μεταξιού”
Και
στο Πεκίνο, αρνήθηκε να υπογράψει το
μνημόνιο κατανόησης υπέρ της “Πρωτοβουλίας
Ζώνη και Δρόμος” (ΠΖΔ) του Κινέζου
προέδρου Σι Τζιν Πινγκ. Η πρωτοβουλία
αυτή, γνωστή και ως “Ο νέος δρόμος του
μεταξιού”, είναι μια σειρά τεράστιων
έργων υποδομής για την ανάπτυξη νέων
διαδρόμων για τις εισαγωγές και εξαγωγές
της Κίνας.
Προς
το παρόν, το κινέζικο εμπόριο είναι
ιδιαίτερα εξαρτημένο από τα στενά της
Μαλάκας, που συνδέουν τον Ειρηνικό με
τον Ινδικό Ωκεανό. Σε περίπτωση σύγκρουσης
ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και το Πεκίνο,
το αμερικανικό ναυτικό θα μπορούσε να
τα κλείσει με ευκολία. Η ΠΖΔ περιλαμβάνει
το σχεδιασμό μιας νέας
χερσαίας
διαδρομής προς την Ευρώπη μέσω της
Κεντρικής Ασίας.
Αυτό
ήδη προκαλεί ανατροπές στην περιφέρεια
της ΕΕ, στην ανατολική και κεντρική
Ευρώπη. Η Κίνα έχει ξεκινήσει σε αυτή
την περιοχή αυτό που αποτελεί την
πρακτική της στην υποσαχάρια Αφρική
και τη Λατινική Αμερική εδώ και χρόνια.
Προσφέρει δάνεια και επενδύσεις σε
σχετικά φτωχά κράτη, παίρνοντας ως
αντάλλαγμα τη συμμετοχή τους στα
σχεδιαζόμενα μεγάλα έργα υποδομής που
συνδέονται με την ΠΖΔ.
Το
αποτέλεσμα είναι η ανάδυση της ομάδας
“16 + 1” στην οποία εντάχθηκαν 16 κράτη
της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης
μαζί με την Κίνα. Οι Βρυξέλλες φοβούνται
όλο και περισσότερο ότι έτσι δημιουργείται
ένα εναλλακτικό κέντρο οικονομικής και
πολιτικής έλξης για τα ανατολικά μέλη
της και τα δυνάμει νέα μέλη της.
Υπάρχουν
απόψεις που λένε ότι η επιρροή του
Πεκίνου είναι ήδη ορατή στις εσωτερικές
αντιπαραθέσεις μέσα στην ΕΕ σχετικά με
τι γραμμή να τηρήσει στις συνοριακές
διαφορές της Κίνας με τους γείτονές της
στη νότια Σινική θάλασσα, αλλά και
σχετικά με νέους περιορισμούς ασφαλείας
στις κινέζικες επενδύσεις στην Ευρώπη.
Αυτό που αποκαλύπτεται είναι ότι, παρότι
βρισκόμαστε σε μια στιγμή όπου η ΕΕ
προσπαθεί να παρουσιάσει μια βιτρίνα
ενότητας μπροστά στο Μπρέξιτ, οι
φυγόκεντρες δυνάμεις στην πραγματικότητα
γίνονται μεγαλύτερες.
Έτσι,
το πιθανότερο είναι πως ο Σι ήλπιζε πως
η Μέι, που βρίσκεται με την πλάτη στον
τοίχο λόγω Μπρέξιτ, μπορούσε να ενταχθεί
στην ΠΖΔ κάτω από πίεση. Η Μέι δεν το
έκανε τελικά. Εν μέρει, πιθανώς για να
μην προκαλέσει τις ηγετικές δυνάμεις
της ΕΕ σε ένα τόσο ευαίσθητο σημείο των
διαπραγματεύσεων του Μπρέξιτ.
Υποταγή
Αλλά
πρέπει και να έχει να κάνει και με την
προσπάθεια να μην υπάρξουν τριβές με
την Ουάσινγκτον. “Η οργή απέναντι στην
Κίνα για το εμπόριο μεγαλώνει στην
Ουάσινγκτον. Το κλίμα είναι ότι οι ΗΠΑ
προετοιμάζονται για να τα βάλουν με την
Κίνα”, δήλωσε στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς
ο Μάθιου Γκούντμαν από το Κέντρο
Στρατηγικών Μελετών.
Ενώ
ο Όσμπορν ένιωθε αρκετή αυτοπεποίθηση
για να αγνοήσει τον Ομπάμα το 2015, η Μέι
έχει επιλέξει να ευθυγραμμιστεί με τον
Τραμπ. Ακόμη μεγαλύτερη υποταγή στις
ΗΠΑ -αυτή ίσως είναι η γραμμή των Τόρηδων
μετά το Μπρέξιτ.
εργατική
αλληλεγγύη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου