Ο Φασισμός και ο στρατηγικός προσανατολισμός στην πάλη ενάντιά του

Ρώμη, 23 Σεπτεμβρίου 1928: Ο φιλελεύθερος πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος υπογράφει υπό το βλέμμα του Μουσολίνι το “Ελληνοϊταλικό σύμφωνο φιλίας, συνδιαλλαγής και δικαστικού διακανονισμού”.

Αν η προσπάθεια της κεντριστικής ομάδας να βρει με τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειάς της την οικονομική θεμελίωση για μια "αστικοδημοκρατική" στρατηγική του ελληνικού προλεταριάτου είναι δείγμα κλασικού θεωρητικού αναλφαβητισμού, θα 'φτανε ωστόσο μια απλή σύγκριση του νέου ευαγγελίου με τα πολιτικά δεδομένα που οι ίδιοι οι σταλινικοί παραδέχονται πως υπάρχουνε στην Ελλάδα, από χρόνια τώρα, για να αποκαλύψει τον τέλειο πολιτικό ανερματισμό της ομάδας που διοικεί το ΚΚΕ.

Τη νέα στρατηγική της η σταλινική ομάδα τη συσχετίζει άμεσα με τη θεωρία της για το φασισμό γενικά και για το φασισμό στην Ελλάδα. Δεν είναι εδώ η θέση για να αναλυθεί η σταλινική θεωρία για το "σοσιαλφασισμό" και τον "παμφασισμό", δηλαδή για τον αντιδεκτικό ταυτισμό όλων των μορφών καπιταλιστικής αντίδρασης με το φασισμό. Πρέπει να τονιστεί σχετικά με τον εθνικομπολσεβικισμό της γερμανικής σταλινικής ομάδας, ότι το αντίστοιχό του βιάζεται να καλλιεργήσει η 6η Ολομέλεια για τη χώρα μας. Η καταστροφική ήττα του κομμουνισμού στη Γερμανία τον περασμένο χρόνο πήγασε σε τελευταία ανάλυση από την ιδεολογική αποσύνθεση της γερμανικής πρωτοπορίας με τα συνθήματα της "εθνικής απελευθέρωσης", της "λαϊκής" επανάστασης για μια "εργατοαγροτική" εξουσία και από την ψευτοριζοσπαστική στρατηγική του κεντρισμού "πρώτα να χτυπηθεί η Σοσιαλδημοκρατία, και ύστερα ο δίδυμος αδελφός της ο Φασισμός", -από την εγκατάλειψη επομένως της λενινικής τακτικής του ενιαίου μετώπου αντιφασιστικής πάλης όλων των προλεταριακών οργανώσεων. Η τακτική εκείνη θα ήταν η μόνη ικανή να τσακίσει τον ανερχόμενο εθνικοσοσιαλισμό, να κερδίσει για την επανάσταση τους ρεφορμιστές εργάτες, να ξεσκεπάσει με την πρακτική πείρα των ίδιων των εργατών τον ασυνεπή και δόλιο ρόλο της Σοσιαλδημοκρατίας και να προετοιμάσει έτσι γοργά την Προλεταριακή Δικτατορία στη Μεσευρώπη. Το Μάρτη του 1933 ο σταλινικός κεντρισμός πανηγύριζε την παταγώδη χρεοκοπία του στη Γερμανία με τραγικό και το διεθνικό προλεταριάτο.

Στο ζήτημα όμως του φασισμού η σταλινική Ολομέλεια κάνει στα μουγκά και ολωσδιόλου παρεκβατικά μια στροφή 180 μοιρών. Βέβαια πρέπει τα πράγματα να προσαρμοστούνε στον καινούριο αστικοδημοκρατικό μας προσανατολισμό και γι' αυτό πρέπει -χωρίς όμως να μας καταλάβουνε- να αλλάξουμε σιγά σιγά και τα μοτίβα του αντιφασισμού μας. Να τι λέει χαρακτηριστικά μια "δευτερεύουσα" περίοδος στο πρώτο κεφάλαιο της απόφασης της 6ης Ολομέλειας: "Η εντατική δημαγωγία για το σκέπασμα του όλο και πιο αποφασιστικού περάσματος σε φασιστικές μεθόδους δικτατορίας, η τάση προς συγκέντρωση των μαχητικών φασιστικών δυνάμεων που οφείλουν να αντικαταστήσουν τη μαζική βάση της κυριαρχίας της μπουρζουαζίας που όλο στενεύει...". Σωστά, σωστά. Μα όλη η εκστρατεία ενάντια στους "αντεπαναστάτες τροτσκιστές λικβινταριστές" από το 1929 ίσαμε την 21η Γενάρη του 1934 ήταν γιατί δεν παραδεχόμασταν πως τάχα με το Βενιζέλο έχουμε κιόλας στην Ελλάδα φασισμό, και γιατί ίσα-ίσα υποστηρίζαμε πως έχουμε τάσεις τέτοιες που γίνονται όλο και πιο μεγάλος κίνδυνος για το προλεταριάτο και προετοιμάζονται από το Βενιζέλο και τον Τσαλδάρη (προφασιστικές καταστάσεις)... 

Η γελοία σταλινική προπαγάνδα του "τροτσκιστοφασισμού" (1937)

Τι άλλο είναι ο φασισμός παρά η τελευταία συνεπής και ολοκληρωμένη μορφή καπιταλιστικής δικτατορίας, εγκαθιδρυμένης από το μονοπωλιακό καπιταλισμό πάνω ίσα-ίσα στα ερείπια της αστικής δημοκρατίας όταν πια αυτή έχει μόνο ζήσει, μα και ξεζήσει σαν ιστορική ιστορική μορφή κυριαρχίας της αστικής τάξης; Και ποια άλλη έννοια μπορεί να έχει η στρατηγική επιδίωξη του προλεταριάτου να αντικαταστήσει τη φασιστική δικτατορία με μια αστικοδημοκρατική, παρά μονάχα ότι η 6η Ολομέλεια πάει να κατατάξει το επαναστατικό προλεταριάτο στην αριστερά της Σοσιαλδημοκρατίας και του αστικού Φιλελευθερισμού, που οργάνωσε τάχα τη "δεύτερη", την αντιφασιστική "λαϊκή" επανάσταση, για μια συνεπή, "αληθινή" ("αριστερή" με τη σταλινική ορολογία του 1926) αστική δημοκρατία; Από πότε ξεχάστηκε τόσο πολύ η πείρα του αστικοσοσιαλδημοκρατικού αντιφασισμού Αντικοινοβούλιου του Αβεντίνου στην Ιταλία; Μ' όλη του τη ριζοσπαστική τυμπανοκρουσία στάθηκε τελικά στην ουσία ένα στήριγμα του Μουσολίνι ύστερα από τη μεγάλη κρίση Ματεότι με την τεράστια αντιφασιστική ζύμωση μέσα στο λαό. Σε λίγο οι περισσότεροι δημοκράτες ήρωες του Αβεντίνου αφομοιωθήκανε με το Φασισμό. Μέσα στο ευρύτατο αληθινά, που χρειάζεται, ενιαίο αντιφασιστικό μέτωπο όλων των εργαζόμενων, ποιο λοιπόν είναι το κύριο διακριτικό γνώρισμα της επαναστατικής πρωτοπορίας; Τι είναι εκείνο που ίσα-ίσα της επιτρέπει να προσαρμόζει ορθά κάθε τόσο την "ευλύγιστη" τακτική της και να ηγεμονεύει μέσα στο αντιφασιστικό αυτό μπλοκ -όπου οι πλατιές μάζες μπαίνουνε μ' ένα σωρό αστικοδημοκρατικές αυταπάτες- παρά μονάχα ο σταθερός πολιτικός προσανατολισμός της πρωτοπορίας προς το γκρέμισμα της φασιστικής δικτατορίας του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση της προλεταριακής δικτατορίας του σοσιαλισμού;

Πάλη αποφασιστική ενάντια στη φασιστική αντίδραση δεν μπορεί να νοηθεί δίχως την ενιαία αντιφασιστική παράταξη όλων των εργατών πρώτα απ' όλα. Μόνο μια φαρδιά εργατική κινητοποίηση μπορεί, με τις πρακτικές της επιτυχίες, να πείσει και τα άλλα εκμεταλλευόμενα στρώματα του πληθυσμού -που και γι' αυτά η εγκαθίδρυση της ωμής δικτατορίας του μεγάλου κεφαλαίου σημαίνει ακόμα πιο μεγάλη εξαθλίωση, υποδούλωση και καταστροφή -ότι η εργατική τάξη είναι δυνατή, και να τα τραβήξει στο πλευρό της. Δίχως αυτό, να ξεκινάμε από τους μικροαστούς στην πάλη με το φασισμό, ενώ η εργατική τάξη στέκει παραλυμένη, ανοργάνωτη και διασπασμένη, είναι σαν να σκορπίζουμε ακόμα πιο μεγάλη σύγχυση και να καταδικάζουμε τον αντιφασιστικό αγώνα σε βέβαιη από πριν αποτυχία. Μα και το πανεργατικό ενιαίο μέτωπο αντιφασιστικής πάλης, μόνο σε μια περίπτωση έχει ελπίδες να φέρει αποτελέσματα σοβαρά: άμα η πρωτοπορία η προλεταριακή μέσα σ' αυτό δείξει την ικανότητά της να πάρει -όχι με γραφειοκρατικούς τελεσιγραφισμούς και μανούβρες ψιλικατζήδικες που "ξεσκεπάζουνε" μόνο την πολιτική της ανικανότητα, κανέναν όμως πράκτορα της μπουρζουαζίας, αλλά με την πρακτική πείρα των ίδιων των εργατών- την ηγεσία του αγώνα και να αποσπάσει τους εργάτες από την επικίνδυνη επιρροή των εργατοκάπηλων, ρεφορμιστών, κλπ. Αυτό λοιπόν το τελευταίο είναι καθαρή ουτοπία να νομίζουμε πως θα κατορθωθεί μ' άλλον τρόπο έξω από εκείνον που μας έδειξε η τραγική αρνητική πείρα σε πολλές χώρες: την αναπόσπαστη, συστηματική και πραγματικά "ευλύγιστη" σύνδεση πάντοτε της καθημερινής μας δράσης με το στρατηγικό σκοπό της προλεταριακής δικτατορίας. Αυτή η σύνδεση καθορίζει κάθε φορά όλο το πνεύμα, τις μεθόδους, τα μοτίβα, τα συνθήματα της αντιφασιστικής δράσης μας. Αντίθετα, ο στρατηγικός προσανατολισμός προς ένα "αστικοδημοκρατικό" ενδιάμεσο σταθμό είναι ότι ίσα-ίσα χρειάζεται για να οδηγηθεί στην αποτυχία η αντιφασιστική πάλη και στην ήττα το προλεταριάτο.

Πρωτοσέλιδο του "Ριζοσπάστη", 21 Γενάρη 1934. Η σταλινική 6η Ολομέλεια διακηρύσσει την πολιτική των σταδίων και κατά τ' άλλα "ο λενινισμός νικά".

Η συζήτηση εδώ δεν είναι κυρίως για την τακτική του επαναστατικού κόμματος του προλεταριάτου μέσα στη δημοκρατική επανάσταση, σε όποιες χώρες είναι πραγματικά μια τέτοια επανάσταση στην ημερήσια διάταξη της ιστορίας, ούτε για την τακτική μας στην πάλη για την ανατροπή μιας φασιστικής ή άλλης δικτατορίας.

Εκείνο που η πλειοψηφία των εκμεταλλευόμενων μαζών περιμένει στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι απλά και μόνο η ανατροπή της μοναρχίας ή της δικτατορίας, μα και μεταβολές που να καλυτερεύουνε τη θέση των μαζών, μεγαλύτερα ημερομίσθια, ελάττωση της εργάσιμης ημέρας, πραγματικές ελευθερίες συνδικαλιστικές και πολιτικές, διάλυση της ματοβαμμένης υπαλληλοκρατίας του παλιού καθεστώτος αναποζημίωτη απαλλοτρίωση στις μεγάλες γαιοκτησίες του κλήρου και της αριστοκρατίας, κλπ, κλπ. Η αστική δημοκρατία, και η πιο "επαναστατική", όπως δείχνει το πρόσφατο παράδειγμα, το ισπανικό, τίποτα απ' αυτά δεν δίνει σήμερα, ή δίνει μόνο ψίχουλα για δημαγωγία.

Μα ακόμα και στον καιρό του ο Ένγκελς τόνιζε ότι ο μοναδικός μας αντίπαλος την ημέρα της κρίσης (της δημοκρατικής επανάστασης) και την επαύριό της είναι η Αντίδραση που συγκεντρώνεται όλη μαζί γύρω από την καθαρή Δημοκρατία. Το ίδιο απέδειξε η ιστορική πείρα από την επανάσταση του 1918 στη Γερμανία, στην Αυστρία, η "δημοκρατική" προλείανση του εδάφους για τη φασιστική άνοδο αργότερα στη Γερμανία, ακόμα και η αντεπαναστατική εξέγερση ενάντια στο προλεταριακό καθεστώς της Ρωσίας, εξέγερση που στα 1921 οργανώθηκε στην Κρονστάνδη όχι μόνο με τα όπλα, μα και με τα συνθήματα της "αστικοδημοκρατικής απελευθέρωσης". Στο πεδίο της τακτικής είναι δίχως άλλο λαθεμένη η άποψη των φίλων μας της ιταλικής αριστεράς (τάση Μπορντίγκα) που ουσιαστικά καταντούνε να παραδέχονται πως τάχα φτάνει να δείχνουμε στο προλεταριάτο τα ιστορικά αυτά διδάγματα και να το καλούμε για την προλεταριακή δικτατορία, κι έτσι μπορούμε να περιμένουμε πως οι μάζες θα ξεπεράσουνε τις δημοκρατικές τους αυταπάτες και να ελπίζουμε πως γρήγορα θα απογοητευτούν από την αστική δημοκρατία. Μα η απογοήτευση αυτή, κι αν έρθει, τότε μόνο μπορεί να γίνει παράγοντας επαναστατικός, όταν οι κομμουνιστές σταθούνε ικανοί να συγκεντρώσουνε τις μάζες στην πάλη γύρω από τα συνθήματα δημοκρατικών διεκδικήσεων μέχρι τα πιο ριζοσπαστικά, που την πραγματοποίησή τους την αρνείται η κυριαρχούσα αστική Δημοκρατία με κάθε μέσο, ακόμα και με την αιματηρή βία. Μόνο με μια τέτοια επίμονη και συστηματική εργασία των κομμουνιστών, οι μάζες βλέποντας με την ίδια τους την πείρα ότι κάτω από την κυριαρχία της μπουρζουαζίας δεν πραγματοποιούνται οι ειδικά δημοκρατικές απαιτήσεις τους, περνάνε από την τυπική πολιτική Δημοκρατία που έχει πραγματοποιηθεί, στην κοινωνική, την προλεταριακή Δημοκρατία που είναι ασυμβίβαστη με το καθεστώς της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας. Αν περιοριστούμε περιμένοντας πότε οι μάζες θα απελευθερωθούν μόνες τους από τις αυταπάτες ή σαν μια απλή αίρεση απομονωμένη από τις μάζες -όταν αυτές πλέουν ακόμα σε ωκεανό κοινοβουλευτικών αυταπατών- αποπειραθούμε μια εξέγερση για να εγκαθιδρύσουμε την προλεταριακή δικτατορία, ετοιμάζουμε μια εξουθενωτική ήττα για την επανάσταση.

Αυτή όμως η τακτική είναι ατελέσφορη, αν δεν βασίζεται και δεν πλαισιώνεται σε ένα ορθό στρατηγικό προσανατολισμό, όπως αναλύεται παρακάτω θεωρητικά και ιστορικά.

Λιβόρνο, 15 Ιανουαρίου 1921. Ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας υπό τους Αμαντέο Μπορντίγκα και Αντόνιο Γκράμσι

Δεν είναι όμως εδώ η τακτική, παρά τα πιο βασικά στρατηγικά ζητήματα που χωρίζουνε τη μαρξιστική αριστερά του κομμουνισμού από την κεντριστική ομάδα των σταλινικών. Το μόνο που εδώ πρέπει να ειπωθεί είναι ότι ο σταλινικός προσανατολισμός για μια "συμπλήρωση του αστικοδημοκρατικού μετασχηματισμού" δεν είναι του προλεταριάτου, παρά μόνο των μικροαστικών δημοκρατικών κομμάτων (Α. Παπαναστασίου: "εκδημοκρατισμός της χώρας") και σήμερα στην Ελλάδα είναι σύνθημα λαοπλάνο του Φιλελεύθερου Κόμματος ενάντια στο "νεοδημοκρατικό" Λαϊκό με τις μοναρχικές παραδόσεις του.

Ο Παντελής Πουλιόπουλος (1900-1943)