Από την περασμένη Πέμπτη το Ιράν έχει εμπλακεί σε μια νέα κοινωνική αναταραχή. Ο Ναζ Μασούμι περιγράφει το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο ξεδιπλώνεται η κρίση.
Η πρόσφατη αναταραχή ξεκίνησε στην πόλη Μασάντ του Ανατολικού Ιράν λόγω της οργής για οικονομικά θέματα, για τους χαμηλούς μισθούς, την άνοδο των τιμών και την ανεργία, αλλά μετατράπηκε γρήγορα και αναπάντεχα σε αντιπολιτευτικό κίνημα ενάντια στην κυβέρνηση και απλώθηκε βορειοδυτικά στην πόλη Κερμανσάχ, καθώς και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Η κυβερνητική καταστολή οδήγησε σε βίαιες συγκρούσεις μεταξύ της αστυνομίας και των διαδηλωτών. Σύμφωνα με έναν τελευταίο απολογισμό, οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 20.
Οι διαδηλώσεις ξάφνιασαν τόσο στις αρχές όσο και πολλούς παρατηρητές, και προκάλεσαν κάποια σύγχυση σε σχέση με το τι τις πυροδότησε και πώς εξαπλώθηκαν τόσο γρήγορα.
Είναι οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις στη χώρα από την εκλογική κρίση του 2009, όταν ένα κύμα διαδηλώσεων γνωστό ως Πράσινο Κίνημα βγήκε στους δρόμους σε αμφισβήτηση της εκλογικής απάτης, μετά την επανεκλογή του εν ενεργεία προέδρου Αχμαντινετζάντ σε βάρος του μεταρρυθμιστή Μουσαβί.
Καθώς το Πράσινο Κίνημα του 2009 ηττήθηκε, ο μόνος πολιτικός του αντίκτυπος ήταν ότι βάθυνε τις ήδη μεγάλες διαιρέσεις στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης. Η βασική διαίρεση από την Ιρανική Επανάσταση του 1979 ήδη, είναι μια ανεπίσημη ομαδοποίηση γύρω από τον αγώνα ανάμεσα στους συντηρητικούς (ή σκληροπυρηνικούς) και τους μεταρρυθμιστές.
Το 2013, ο 'μετριοπαθής' κεντρώος Ρουχανί, ο υποψήφιος που επέλεξαν οι μεταρρυθμιστές (με βάση σ' ένα περιορισμένο και ελεγχόμενο αριθμό επιλογών), εκλέχθηκε Πρόεδρος με την υπόσχεση της πολιτικής και κοινωνικής μεταρρύθμισης, μιας πυρηνικής συμφωνίας που θα έβαζε τέλος στις κυρώσεις της Δύσης και της αντιμετώπισης της χρόνιας οικονομικής κρίσης. Ο Ρουχανί επανεκλέχθηκε πρόσφατα, μέσα στο 2017.
Αλλά ενώ το κίνημα του 2009 ενοποιήθηκε γύρω από ένα αίτημα για πολιτικά δικαιώματα όπως η ψήφος, η πρόσφατη αναταραχή χαρακτηρίζεται από μικρότερες, σποραδικές και αποκεντρωμένες διαδηλώσεις χωρίς ξεκάθαρη ηγεσία, που εντοπίζονται κυρίως στην επαρχία (και λιγότερο στην πρωτεύουσα Τεχεράνη) και λαμβάνουν χώρα σε περιοχές που συνήθως οι υποστηριχτές των 'συντηρητικών' αποτελούν πλειοψηφία. Όμοια, οι διαδηλωτές λέγεται ότι οι διαδηλωτές είναι κυρίως από την εργατική τάξη και τα χαμηλά μικροαστικά στρώματα, πράγμα που φαίνεται να εξηγεί και την απουσία εμβλημάτων και συνθημάτων του Πράσινου Κινήματος που θεωρούνταν ότι αποτελούνταν από πιο μεσοαστικά στρώματα.
Τι βρίσκεται πίσω από τις διαδηλώσεις; Η οργή πυροδοτήθηκε κυρίως από τα μέτρα λιτότητας του Ρουχανί και το νέο προϋπολογισμό. Μια από τις πιο επίμαχες αποφάσεις του προϋπολογισμού είναι οι περικοπές των κρατικών βοηθημάτων -σε μετρητά- ταυτόχρονα με την ανακοίνωση της αύξησης της τιμής των καυσίμων και των αυγών.
Η αύξηση των τιμών συνδυάστηκε με την αγανάκτηση για τη διαφθορά, τη φοροαποφυγή και την καταλήστευση των ταμείων και τη συσσωρευμένη απογοήτευση του άνεργου νεαρού πληθυσμού (η ανεργία στη νεολαία αγγίζει το 31%), που έρχεται να προστεθεί στην άνοδο των εργατικών αγώνων, στις διαδηλώσεις των δημοσίων υπαλλήλων, των δασκάλων, των νοσοκόμων και των οδηγών στην Τεχεράνη. Το Σεπτέμβρη οι εργαζόμενοι στα πετρέλαια στην Αράκ προχώρησαν σε απεργία ενάντια στις απολύσεις και την απληρωσιά. Η Αράκ ήταν ανάμεσα στις πόλεις που τις τελευταίες μέρες ξέσπασαν διαδηλώσεις.
Οι αναφορές λεν ότι οι διαμαρτυρίες για την άνοδο των τιμών ξεκίνησαν αρχικά από υποστηριχτές των συντηρητικών στη Μασάντ -σαν μοχλός πίεσης στο Ρουχανί -αλλά γρήγορα ξέφυγαν από τον έλεγχο. Η Μασάντ είναι η πατρίδα του κληρικού Ιμπαχίμ Ραϊσί, που εμφανίζεται ως πιθανός διάδοχος του Αγιατολάχ Χομεϊνί, στη θέση του ανώτατου πνευματικού ηγέτη, που ήταν αντίπαλος του Ρουχανί στις εκλογές του Μάη του 2017 και η προεκλογική του εκστρατεία χαρακτηρίστηκε από έντονη κριτική στην καταστροφική για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα οικονομική πολιτική του Ρουχανί.
Ο Ρουχανί, όπως και οι μεταρρυθμιστές πρόεδροι Χαταμί και Ραφσαντζανί πριν απ' αυτόν προχώρησε σε νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, μέσα από ιδιωτικοποιήσεις, 'απελευθέρωση' της αγοράς και περιορισμό των δημοσίων δαπανών, και ανοίγματος της κρατικοποιημένης βιομηχανίας του Ιράν στο ξένο κεφάλαιο. Ο σκοπός αυτών των νεοφιλελεύθερων πολιτικών ήταν υποτίθεται να χαλαρώσουν τη θηλιά των κληρικών και των Φρουρών της Επανάστασης πάνω στην οικονομία.
Η νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση έβαλε στο στόχαστρο και τα bonyad -ευαγή ιδρύματα που εθνικοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της επανάστασης με σκοπό να στηρίξουν το κράτος πρόνοιας και την αναδιανομή του πλούτου υπέρ των φτωχών, που έχουν όμως τώρα μετατραπεί σε γραφειοκρατικές, διεφθαρμένες κρατικοκαπιταλιστικές επιχειρήσεις. Ο Ραϊσί έγινε διευθυντής μιας από τις πιο πλούσιες bonyad, της Astan-e Qods-e Razavi με έδρα τη Μασάντ το Μάρτη του 2016.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές άφησαν άθικτα αυτά τα ιδρύματα, αύξησαν όμως την ανισότητα σε βάρος της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει πώς οι διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν ενάντια στην άνοδο των τιμών και για "ψωμί, γη, ελευθερία" γρήγορα μετατράπηκαν σε αντιπαράθεση με τον Ρουχάνι και το Χομεϊνί, καθώς και σε οργή για το σύστημα στο σύνολό του. Όπως όμως υποστηρίζει ο Εσκαντάρ Σαντεγί-Μπορουτζερντί σε ένα εξαίρετο άρθρο του, αυτές οι διαμαρτυρίες δεν είναι εντελώς καινούριες. Έχουν ιστορικό προηγούμενο τις διαδηλώσεις που έγιναν στη δεύτερη θητεία του Ραφσαντζανί τη δεκαετία του 1990.
Πολλοί στην αριστερά ορθά επεσήμαναν τις πιο προβληματικές εκκλήσεις για υποστήριξη της επιστροφής της μοναρχίας του Σάχη, καθώς επίσης και ενάντια στην εμπλοκή του Ιράν σε Λίβανο/Παλαιστίνη ("Ούτε για τη Γάζα, ούτε για το Λίβανο, Δίνω τη ζωή μου για το Ιράν"). Τα συνθήματα αυτά εν μέρει προκαλούνται από το θυμό ενάντια στις επεμβάσεις του Ιράν στη Συρία και την Υεμένη, τη χρηματοδότηση από το Ιράν της Χεζμπολάχ και της Χαμάς, καθώς και τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες της Ρουχάνι και την αποτυχία της πυρηνικής συμφωνίας για τον τερματισμό των κυρώσεων.
Υπάρχει επίσης και μια πολύ επικίνδυνη στροφή προς τον αντιαραβικό εθνικισμό -που συνοψίζεται με το σύνθημα, "Είμαστε Άριοι και Άραβες δεν προσκυνάμε" και ενός Φαρσί εθνικισμού πολύ δημοφιλούς ανάμεσα στους μοναρχικούς του εξωτερικού που θεοποιεί την ιστορία του προϊσλαμικού Ιράν. Όπως έχουμε δει και σε άλλα σημεία του πλανήτη η οικονομική δυσφορία χωρίς ξεκάθαρη πολιτική στόχευση μπορεί να βρει έκφραση σε εθνικιστικά και ξενοφοβικά κηρύγματα.
Παρ' όλα αυτά θα ήταν λάθος να δώσουμε πολύ μεγάλη έμφαση σ' αυτά τα συνθήματα. Δεν αντιπροσωπεύουν παρά τη σύγχυση και την αντιφατικότητα μιας οργής ενάντια στο σύστημα και αναμφίβολα κάποιες υπερτονίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από αντιπολιτευτικές ομάδες που δρουν έξω απ' το Ιράν.
Οι ίδιες ομάδες έχουν την τάση να υπερεκτιμούν διαδηλώσεις όπως αυτές θεωρώντας τες σαν ένδειξη ότι το σύστημα βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Παρότι δεν είναι σαφές πώς θα εξελιχθούν οι διαμαρτυρίες, αντικατοπτρίζουν το βάθος της οργής σε ένα συνδυασμό πολιτικών και οικονομικών ζητημάτων. Μέχρι στιγμής, δεν αντιπροσωπεύουν μια αρκετά σημαντική απειλή για το σύστημα, εκτός εάν κερδίσουν μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού σε ένα ευρύτερο σύνολο αιτημάτων κατά της λιτότητας και της διαφθοράς.
Το πιο σημαντικό είναι ότι θα πρέπει να το πράξουν στο ευρύτερο πλαίσιο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή, που στην ηγεσία του τώρα βρίσκεται ο αλλοπρόσαλλος και πολεμοκάπηλος Τραμπ. Προερχόμενες από τις καταστροφικές στρατιωτικές αποτυχίες τους στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και τη Συρία, οι ΗΠΑ θέλουν απελπισμένα να ανακτήσουν τον έλεγχο στην περιοχή, με την υποστήριξη της Σαουδική Αραβία και Ισραήλ που έχουν τώρα γίνει πολύ επιθετικοί - όλοι αυτοί θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν τις αναταραχές στο Ιράν για τα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια στην περιοχή . Έχοντας υποστεί τα παραλυτικά αποτελέσματα της χρόνιας επιβολής των κυρώσεων, η υποκριτική στήριξη του Τραμπ στους διαδηλωτές δεν πρόκειται να πιάσει. Ως εκ τούτου, θα καλωσόριζαν αναμφισβήτητα τα καλέσματά μας για άρση των κυρώσεων και αντίθεση σε οποιονδήποτε επικείμενο πόλεμο, όταν το Τραμπ έρθει να επισκεφθεί τη Βρετανία στα τέλη του Φλεβάρη.
Αλλά και οι συνέπειες αυτών των διαμαρτυριών δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Έχουμε στη γειτονική Συρία ένα παράδειγμα όπου μια γνήσια κοινωνική εξέγερση που ζητούσε την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του εμφυλίου πολέμου και ξένων επεμβάσεων, έπεσε γρήγορα κάτω από την καθοδήγηση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Συνεπώς, η αριστερά στη Βρετανία πρέπει να αποφύγει τα δίδυμα λάθη είτε απλά να στηρίξει τις διαμαρτυρίες στο Ιράν χωρίς να κρατήσει μια κριτική στάση για την πολιτική τους κατεύθυνση είτε, αντίθετα, να υποστηρίξει άκριτα την ιρανική κυβέρνηση ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό.
Why are people in Iran protesting?
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου