Interview: Lessons of the Syrian Revolution, Ghayath Naisse, International Socialism, Issue: 153
Σ.Α.: Ας ξεκινήσουμε από τον ιμπεριαλισμό. Τι ελπίζουν να πετύχουν αυτοί που επεμβαίνουν στη Συρία;
Γκ.Ν.: Η Συρία αποτελεί μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση, όπου πραγματικά όλες οι ιμπεριαλιστικές και περιφερειακές δυνάμεις δραστηριοποιούνται στην ίδια περιοχή.
Καταρχάς, ας μιλήσουμε για την επέμβαση της Ρωσίας και των συμμάχων της. Ο ρώσικος ιμπεριαλισμός έχει σημαντικό γεωστρατηγικό συμφέρον στην περιοχή. Μετά τη Λιβύη, η Συρία είναι τώρα το τελευταίο προπύργιο όπου η Ρωσία διαθέτει στρατιωτική παρουσία για δεκαετίες. Έχει τη ναυτική βάση του Ταρτούς, που ενισχύθηκε τα τελευταία χρόνια, και την αεροπορική βάση στο Χμεϊμίμ κοντά στη Λατάκια. Οπότε, σε γεωστρατηγικό επίπεδο, αν χάσει τη Συρία, η Ρωσία δεν θα έχει καμία παρουσία και κανένα μέσο διπλωματικής επιρροής στη λεκάνη της Μεσογείου.
Αυτό το ιδιαίτερο συμφέρον συνδυάζεται με ένα πιο γενικό. Από την άνοδο του Βλαντιμίρ Πούτιν, η Ρωσία έψαχνε τρόπους να ανακτήσει τη θέση της ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις -να αναγκάσει τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να αναγνωρίσουν τη θέση της ανάμεσά τους, και με τη βία αν χρειαστεί. Αυτό καθόρισε τις δραστηριότητές της στην Ουκρανία και επίσης καθορίζει και αυτό που συμβαίνει στη Συρία.
Για να καταλάβουμε το άλλο ιμπεριαλιστικό "στρατόπεδο", τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η Αγγλοαμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 κατέληξε στην αποτυχία και την ήττα. Η αποχώρηση των Αμερικανικών δυνάμεων το 2011 ήταν μια εντυπωσιακή επίδειξη της αποτυχίας του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού σε όλη την περιοχή και ιδιαίτερα στο Ιράκ. Αυτό που συμβαίνει τώρα με το ISIS έχει επιτρέψει στις ΗΠΑ να επιστρέψουν στην περιοχή, όχι μόνο στο Ιράκ αλλά και στη Συρία, τουλάχιστον στο βαθμό που επιτρέπει μία "επέμβαση χαμηλού κόστους". Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να βάλει τα στρατεύματά της στο έδαφος, έχει όμως μεγάλη εναέρια παρουσία.
Έτσι, τάχα για να αντιμετωπίσουν το ISIS, οι ΗΠΑ έχουν επιστρέψει στο Ιράκ. Και στη Συρία, όπου οι ΗΠΑ είχαν πιο πριν ελάχιστη, σχεδόν καθαρά διπλωματική παρουσία, επεμβαίνουν τώρα άμεσα. Έχουν ειδικές δυνάμεις γύρω από τα σύνορα και στο βορρά, και μια αναμφισβήτητη αεροπορική υπεροχή. Αυτό είναι το διακύβευμα για τις ΗΠΑ -το συμφέρον της να επιστρέψει σε μια περιοχή που είχε υποχρεωθεί να εγκαταλείψει. Μία σημαντική περιοχή για τις ΗΠΑ, όπου οι σύμμαχοί της όπως το Ισραήλ και τα κράτη του Κόλπου απειλούνταν από τις εξεγέρσεις και τις επαναστάσεις που είχαν σαρώσει την περιοχή.
Ένα κομμάτι της ριζοσπαστικής αριστεράς κριτικάρει την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή ότι "δεν κάνει τίποτα". Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Οι ΗΠΑ έχουν επέμβει, έχουν αντιδράσει, έχουν κάνει κάτι. Από την άλλη, η πολιτική τους στη Συρία ήταν να αφήσουν τις διάφορες ομάδες να σκοτώνονται μεταξύ τους. Αλλά ο αντικειμενικός σκοπός αυτής της πολιτικής είναι ήταν επίσης η καταστροφή της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος της Συρίας, σε τέτοιο σημείο που το καθεστώς -ή το οποιοδήποτε διάδοχο καθεστώς- να μη συνιστά κανενός είδους απειλή για το Ισραήλ.
Δεν έχει καμία σημασία που οι ΗΠΑ δεν κράτησαν εξαρχής σκληρή στάση απέναντι στη Συριακή Επανάσταση. Ο Μπαράκ Ομπάμα κάλεσε τον Μπεν Αλί να παραιτηθεί δύο βδομάδες μετά το ξέσπασμα της Τυνησιακής Επανάστασης και για την παραίτηση του Χόσνι Μουμπάρακ μέσα σε λιγότερο από μια βδομάδα από το ξέσπασμα της Αιγυπτιακής Επανάστασης. Αλλά η πρώτη του δήλωση για τον Άσαντ ήρθε τον Αύγουστο του 2011 -πέντε μήνες μετά το ξέσπασμα της επανάστασης.
Πιο σημαντική απ' όλες τις περιφερειακές δυνάμεις που επεμβαίνουν είναι τα Κράτη του Κόλπου, υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Τον πρώτο μήνα της Συριακής Επανάστασης, η Σαουδική Αραβία παρείχε στο καθεστώς του Άσαντ βοήθεια 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είδαν το εύρος και τη ριζοσπαστικότητα της λαϊκής εξέγερσης, που η δυναμική της συνιστούσε κίνδυνο για όλα τα αντιδραστικά και δικτατορικά καθεστώτα της περιοχής. Όταν επεμβήκανε ήταν ενάντια στο καθεστώς αλλά επίσης σε υποστήριξη των ριζοσπαστικών Ισλαμιστικών ομάδων, είτε με απευθείας στήριξη από το κράτος των Σαούντ είτε μέσα από πλήθος άλλων ελεγχόμενων απ' αυτό οργανώσεων. Και υπήρξε μια ροή χρηματοδότησης και μαχητών προς τις ακραίες ομάδες όπως η Τζαμπάτ αλ-Νούσρα και η Αχράρ αλ-Σαμ. Λίγο-λίγο, με τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό να αντιμετωπίζει τεράστιες ελλείψεις σε όπλα, αυτές οι ομάδες βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της στρατιωτικής αντιπαράθεσης στη Συρία.
Ο δεύτερος λόγος επέμβασης για τη Σαουδική Αραβία είναι ο ανταγωνισμός της με το Ιράν. Η Σαουδική Αραβία είδε το Ιράν να κερδίζει επιρροή στο Ιράκ -παρεμπιπτόντως, χάρη στην επέμβαση των ΗΠΑ- και οι σύμμαχοι του Ιράν, η Ρωσία και η Χεζμπολάχ, βοηθάνε το Συριακό καθεστώς. Άρα μια νίκη για το καθεστώς και τη Χεζμπολάχ επί της Συριακής Επανάστασης απειλεί να περιορίσει την επιρροή της Σαουδικής Αραβίας στην περιοχή. Για το Ιράν, το Συριακό καθεστώς είναι σύμμαχο από τον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου -την αιματηρή, φονική διαμάχη ανάμεσα στο Ιρανικό καθεστώς και το καθεστώς Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ. Αυτός ο πόλεμος σκόρπισε εκατομμύρια νεκρούς και τραυματίες και σήμανε τεράστια καταστροφή και για τις δύο χώρες, με τη βοήθεια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Το Ιράν επίσης έχει συμφέρον να διατηρήσει μια ζώνη επιρροής που να φτάνει από Ιράκ και μέσα από τη Συρία μέχρι το Λίβανο. Έτσι το Ιράν επενέβη στρατιωτικά απ' τη μεριά του καθεστώτος απ' την αρχή, και ακολούθησε, δειλά πρώτα, από τη Χεζμπολάχ που χώθηκε για τα καλά το 2012. Το 2013 ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Χασράν Νασράλα είπε ότι η Χεζμπολάχ επεμβαίνει στη Συρία για να προστατεύσει τους ιερούς τόπους των Σιϊτών Μουσουλμάνων ενάντια στους "αποστάτες" (Takfiri). ;Έτσι ο Ιρανικός άξονας ήταν απ' την αρχή κομμάτι της Συριακής διαμάχης.
Η αντιπαλότητα πυροδότησε τη σεχταριστική πλευρά της διαμάχης. Από τη μία, η Σαουδική Αραβία βοήθησε τους ακραίους ισλαμιστές, και, από την άλλη, το Ιράν επενέβη κάτω από τα δικά του θρησκευτικά συνθήματα. Αυτές οι πλευρές ανακίνησαν μια θρησκευτική διαμάχη που δεν υπήρχε καθόλου στη Συριακή Επανάσταση.
Για την Τουρκία το διακύβευμα είναι αρκετά διαφορετικό. Το Κουρδικό ζήτημα είναι ένας διαρκής εφιάλτης για το Τουρκικό κράτος από τη σύστασή του. Ο μεγαλύτερος πληθυσμός Κούρδων παγκόσμια διαμένει εντός των τουρκικών συνόρων. Η Συριακή Επανάσταση επέτρεψε την απελευθέρωση του κουρδικού λαού στη Συρία και επανέφερε το ζήτημα της εθνικής απελευθέρωσης των Κούρδων.
Η Συριακή Επανάσταση και η στρατιωτική μορφή της αντιπαράθεσης επέτρεψε στο κουρικό PYD να ελέγξει μια σημαντικού μεγέθους περιοχή της λεγόμενης Ροτζάβα, του Συριακού Κουρδιστάν, που αποτελείται από τρία καντόνια: τη Τζαζίρα, το Κομπάνι και το Αφρίν. Όμως δεν κατάφερε ποτέ να κατακτήσει την περιοχή ανάμεσα στο Κομπάνι και το Αφρίν. Η δυνατότητα των κουρδικών δυνάμεων και των Αράβων συμμάχων τους να ενώσουν τα δύο καντόνια θα δημιουργούσε μία de facto συνεχή και ουσιαστικά αυτόνομη περιοχή στη Βόρεια Συρία. Έτσι η Τουρκία επενέβη για να αποτρέψει οποιαδήποτε τέτοια συνέχεια ανάμεσα στη Τζαζίρα και το Κομπάνι στα ανατολικά και το Αφρίν στα δυτικά. Έχει τουλάχιστον δύο επιδιώξεις -να συντρίψεις τις φιλοδοξίες για αυτονομία των Κούρδων στη Συρία, που θα είχε συνέπειες και στο εσωτερικό της Τουρκίας, και να εξασφαλίσει ότι το μέλλον της Συρίας δεν θα αποφασιστεί χωρίς την ενεργό συμμετοχή της Τουρκίας.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχάσουμε να αναφερθούμε και στο Ισραήλ. Απ' την αρχή, από το 2011, ο Εχούντ Μπαράκ (τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ) έκανε μια αποκαλυπτική δήλωση. Είπε ότι στη Συρία δεν πρέπει να γίνει αυτό που έγινε στο Ιράκ. Το καθεστώς πρέπει να βελτιωθεί, αλλά ο Συριακός στρατός και το Κόμμα Μπάαθ πρέπει να παραμείνουν άθιχτα. Το Ισραήλ θέλει μια Συρία αποδυναμωμένη οικονομικά και στρατιωτικά, αλλά χωρίς την πτώση του καθεστώτος, που θα άνοιγε την πόρτα σε ένα ανεξέλεγκτο εμφύλιο πόλεμο που θα απειλούσε το Ισραήλ και όλη τη σταθερότητα της ιμπεριαλιστικής τάξης στην περιοχή.
Ποια είναι η φύση του Συριακού καθεστώτος;
Ιστορικά, ήταν ο στρατός που πήρε την εξουσία στη Συρία, μαζί με το Κόμμα Μπάαθ και αυτό που αποκαλούμε μικροαστική ή μεσαία τάξη. Ο Τόνι Κλιφ έχει περιγράψει πώς, στην περίπτωση όπου και η εργατική τάξη και η αστική τάξη είναι αδύναμες, η μεσαία τάξη μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο σ' ένα είδος ανάποδης επανάστασης.
Όταν ο στρατός και Κόμμα Μπάαθ πήραν την εξουσία αντιπροσώπευαν τη μεσαία τάξη σαν αντιμέτωπη με την αστική τάξη που είχε αποδυναμωθεί, ιδιαίτερα από τις εθνικοποιήσεις και τις αγροτικές μεταρρυθμίσεις του καθεστώτος Νάσερ κατά την περίοδο της συνένωσης Αιγύπτου και Συρίας μεταξύ 1958 και 1961. Η δεκαετία του '50 σημαδεύτηκε από την άνοδο των Κομμουνιστών στη Συρία. Η αριστερά ήταν δυνατή και οι προκλήσεις από τις λαϊκές τάξεις είχαν αρχίσει να γίνονται επικίνδυνες και την αστική τάξη και για το καθεστώς, και η αστική τάξη επέλεξε την ένωση με την Αίγυπτο για να ξεκόψει την πιθανότητα ριζοσπαστικών εκρήξεων. Ήτανε μια μακρά περίοδος πολιτικής αστάθειας στη Συρία, με ένα ή δύο πραξικοπήματα σχεδόν κάθε χρόνο από το 1949 και μετά.
Το καθεστώς Μπάαθ προχώρησε σε μια σειρά μεταρρυθμίσεις -ιδιαίτερα κάτω από τη ριζοσπαστική πτέρυγα του κόμματος από 1966 ως το 1970- που ήταν σχετικά θετικές και ριζοσπαστικές για τα δεδομένα της περιοχής. Αυτό αποδυνάμωσε ακόμα περισσότερο την Συριακή αστική τάξη, σε σημείο κατάρρευσης.
Ο Χαφέζ αλ Άσαντ πήρε την εξουσία με πραξικόπημα το 1970 και κυβέρνησε για 30 χρόνια. Αρχικά έπαιξε ένα σχετικά Βοναπαρτιστικό ρόλο. Ενώ οι παλιές κοινωνικές μορφές είχαν καταστραφεί, το κράτος βοήθησε να φτιαχτούν άλλες. Ως Μαρξιστές γνωρίζουμε ότι το κράτος μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των κοινωνικών τάξεων. Το Συριακό καθεστώς βοήθησε να σφυρηλατηθεί μια "καινούρια-παλιά" Συριακή αστική τάξη με πολύ στενούς δεσμούς με το κράτος. Κορυφαίοι γραφειοκράτες συνδέθηκαν με συζυγικούς ή επιχειρηματικούς δεσμούς με την παλιά παραδοσιακή αστική τάξη. Και, μέσω της διαφθοράς, αυτοί οι γραφειοκράτες γίνονταν πολύ πλούσιοι και επένδυαν τα κέρδη τους πίσω στην οικονομία. Έτσι, σιγά-σιγά, το καθεστώς άρχισε να σπάει το κρατικό οικονομικό μονοπώλιο, ιδιαίτερα με το Διάταγμα Νο.10 του 1991 που άνοιξε την οικονομία στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Οι ίδιοι διεφθαρμένοι γραφειοκράτες μετατράπηκαν σε καπιταλιστές, μέσω των διασυνδέσεών τους με την παλιά αστική τάξη, που δεν είχαν πια την ίδια δυνατότητα να επενδύουν. Έβαλαν τα λεφτά τους ιδιαίτερα στον τριτογενή τομέα της οικονομίας -κατασκευές, εργοστάσια, τουρισμός- κι έτσι από τη δεκαετία του 1990 άρχισε η οργανική σύνδεση της νέας αστικής τάξης με το καθεστώς Άσαντ.
Στο μεταξύ ο Χαφέζ αλ Άσαντ επιτηρούσε ένα σιωπηρό αλλά αυστηρό μοίρασμα θέσεων στην κρατική μηχανή με τοπικά και θρησκευτικά κριτήρια. Για παράδειγμα, κάθε κυβέρνηση έπρεπε να περιλαμβάνει δύο Δρούζους, ένα Σουνίτη πρωθυπουργό, ίσως και υπουργό Άμυνας, κλπ. Κατάφερνε έτσι να ενσωματώσει όλες τις θρησκευτικές ιεραρχίες μέσα στο κράτος. Παρότι ήταν άθεος, έκανε επιδεικτικές προσευχές στα τζαμιά με τον τρόπο των Σουνιτών, έπαιρνε μέρος σε Χριστιανικές, ακόμα και Εβραϊκές γιορτές. Οι καρποί της κυβερνητικής πολιτικής φάνηκαν πολύ καθαρά όταν ξέσπασε η Συριακή Επανάσταση, όταν όλοι οι θρησκευτικοί ηγέτες υποστήριξαν το καθεστώς.
Η καταπίεση λειτουργούσε αποτρεπτικά απέναντι στην ανάπτυξη πολιτικής, συνδικαλιστικής και οποιασδήποτε άλλης δράσης ανεξάρτητης από το καθεστώς. Και το καθεστώς έκλεισε στη φυλακή χιλιάδες πολιτικούς αντιπάλους και συνδικαλιστές για πολύ μεγάλο διάστημα. Ένα από τα ξαδέρφια μου έκανε 25 χρόνια φυλακή -μπήκε στα 33 και βγήκε στα 58 του χρόνια. Άνθρωποι αφήνονταν να σαπίζουν στη φυλακή για πολλά-πολλά χρόνια. Το καθεστώς είχε ένα σφιχτό έλεγχο πάνω στην κοινωνία, κι αυτή ήταν μια γενιά που χρειάζονταν πολύ θάρρος για να το αψηφήσει.
Όταν ο Μπασάρ αλ Άσαντ κληρονόμησε την εξουσία από τον πατέρα του το 2000, περίπου το 11% του πληθυσμού ζούσε κάτω από τα όρια της φτώχειας. Μετά από δέκα χρόνια κατάφερε να φτάσει αυτό το ποσοστό στο 33%. Αυτό σημαίνει ότι ο Μπασάρ αλ Άσαντ την πιο αυστηρή, ριζοσπαστική και τερατώδη νεοφιλελεύθερη πολιτική στην περιοχή -χειρότερη απ' αυτή που εφαρμόστηκε στο Μαρόκο, χειρότερη από της Αιγύπτου, χειρότερη ακόμα κι από της Ιορδανίας. Πίστευε ότι δεν θα συναντούσε ποτέ καμία αντιπολίτευση, καμία απολύτως αντίσταση. Νόμιζε ότι είχε κληρονομήσει μια κοινωνία τσακισμένη. Γι' αυτό επέτρεψε στον εαυτό του να εφαρμόσει πολιτικές που, μέσα σε δέκα χρόνια, είχαν φέρει το 50% του πληθυσμού να αμείβεται με δύο δολάρια τη μέρα ή και λιγότερα.
Πώς άλλαξε η επανάσταση τη φύση του καθεστώτος;
Ο πόλεμος, οι επεμβάσεις, η επανάσταση, η δημογραφική αλλαγή, όλα αλλάξανε τη φύση του καθεστώτος. Δεν έχει απομείνει πια τίποτε άλλο από την πολιτοφυλακή μιας οικογένειας και των συμμάχων της -μια φατρία που συγκροτεί το σκληρό πυρήνα της Συριακής αστικής τάξης- την πολιτοφυλακή μιας κλίκας σε πόλεμο με το ολόκληρο το λαό.
Είναι σωστό να λέμε, όπως κάνουν κάποιοι, ότι η επανάσταση εντάχθηκε από ένα σημείο και μετά στα πλαίσια μιας σεχταριστικής διαμάχης;
Αυτό αληθεύει μόνο εν μέρει. Ναι, από τη μία, υπάρχουν Ισλαμιστικές ομάδες που είναι αντιδραστικές και σεχταριστικές. Από την άλλη, το καθεστώς επίσης χρησιμοποιεί σεχταριστικές Σιίτικες μιλίτσιες όπως η Χεζμπολάχ ή Αφγανικές και Ιρανικές μιλίτσιες. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά πρόκειται ίσως για 100.000 ή 200.000 ανθρώπους. Τι συμβαίνει με τους απλούς ανθρώπους στη Συρία γενικά; Επιτρέψτε μου να σας πω πρώτα με βάση την εμπειρία μου.
Βρέθηκα στη Συρία αρκετές φορές κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων. Δεν αντιλήφθηκα σχεδόν καμία σεχταριστική ή θρησκευτική εχθρότητα. Εκτός αυτού, έχουμε κάποιους συντρόφους που χρειάστηκε τους τελευταίους μήνες να εγκαταλείψουν τη Συρία. Για να το κάνουν αυτό χρειάστηκε να περάσουν από ζώνες που ελεγχόταν από Ισλαμιστές -και κάποιοι απ' αυτούς τους συντρόφους είναι από θρησκευτικές μειονότητες που οι Σουνίτες Ισλαμιστές δεν συμπαθούν ιδιαίτερα. Αλλά δεν τους κόψανε το δρόμο, δεν τους κόψανε το κεφάλι. Ο κόσμος έλεγε: "Είσαστε αδέρφια μας". Ένας απ' αυτούς τους συντρόφους πέρασε δύο μήνες μέσα σ' αυτή τη ζώνη μέχρι να καταφέρει να φτάσει στην Τουρκία.
Η αλήθεια είναι πως αν αυτός ήταν ένας σεχταριστικός πόλεμος θα είχαμε σεχταριστικές σφαγές χωρίς τελειωμό. Υπήρξαν κάποιες σεχταριστικές σφαγές, πρώτα από το καθεστώς και μετά από κάποιες ισλαμιστικές ομάδες. Ήταν όμως σποραδικές και περιορισμένης κλίμακας. Μέχρι τώρα στη Συριακή διαμάχη έχουν σημειωθεί 600.000 θάνατοι. Ο αριθμός των σκοτωμένων σε σεχταριστικές διαμάχες είναι ίσως 1.100. Δεν έχουμε δει ολόκληρα χωριά Αλαουιτών να σφάζονται, χιλιάδες λαρύγγια να κόβονται, δεν έχουμε δει το αίμα να ρέει μ' έναν τρόπο που να μαρτυρά ότι πρόκειται για κάτι τέτοιο. Είχαμε περιπτώσεις, αλλά γενικά αυτό δεν υπάρχει, οι άνθρωποι δεν διακατέχονται από έναν αυθόρμητο σεχταρισμό. Στην περιοχή που ελέγχεται από το καθεστώς υπάρχουν άνθρωποι που έχουν εκτοπιστεί από κάθε γωνιά της Συρίας. Στη Λατάκια μόνο αριθμούν 1.500.000 -Σουνίτες και μη Σουνίτες, που ζουν ανάμεσα σε Αλαουίτες σε μια περίοδο που Αλαουίτες στρατιώτες πεθαίνουν κατά δεκάδες. Ακούσατε όμως τίποτα για σφαγές Σουνιτών; Όχι, γιατί δεν υπήρξε ποτέ κάτι τέτοιο. Άμα μιλάμε για τους απλούς ανθρώπους, όχι, αυτοί δεν έχουν ακόμα μεταμορφωθεί σε σεχταριστικά τέρατα.
Το να λέμε ότι αυτή η διαμάχη έχει μετατραπεί σε σεχταριστική και δεν μπορούμε τίποτα να κάνουμε γι' αυτό, είναι μια πρόχειρη δικαιολογία για να αποποιηθούμε τις ευθύνες μας για αλληλεγγύη στον αγωνιζόμενο Συριακό λαό. Όχι, υπάρχει μια σεχταριστική πλευρά σ' αυτό που συμβαίνει, όπως υπάρχουν και άλλες πλευρές, αλλά η τάση που υποβόσκει, η βάση όλων, είναι η λαϊκή επανάσταση -που μπορεί να έχει τα πάνω της και τα κάτω της, τις στροφές της, τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και την τακτική της καμένης γης από τη μεριά του καθεστώτος, μπορεί να έχει όλα τα πισωγυρίσματα του λαϊκού κινήματος, αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι όλα έχουν τελειώσει.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου