Το επικείμενο ξεπέρασμα της οικιακής εργασίας

Άντζελα Ντέιβις, Γυναίκες, φυλή και τάξη (1981)

Οι αμέτρητες αγγαρείες που είναι γνωστές με τον όρο "οικιακή εργασία" -το μαγείρεμα, το πλύσιμο των πιάτων, των ρούχων, το σκούπισμα, τα ψώνια, κτλ.- προφανώς και απασχολούν καμιά 3-4 χιλιάδες ώρες το χρόνο  τη μέση νοικοκυρά. Όσο εντυπωσιακό κι αν είναι αυτό το στατιστικό στοιχείο, δε λαμβάνει καθόλου υπόψη τη διαρκή και μη μετρήσιμη προσοχή που οι μάνες πρέπει να δίνουν στα παιδιά τους. Καθώς τα μητρικά καθήκοντα των γυναικών παίρνονται πάντα ως δεδομένα, ο ατέλειωτος μόχθος της σαν νοικοκυρά σπάνια προκαλεί εκδηλώσεις εκτίμησης μέσα στην οικογένεια. Η οικιακή εργασία είναι, εν τέλει, ουσιαστικά αόρατη. "Κανείς δεν την προσέχει όταν έχει ήδη γίνει -παρατηρούμε το ασυγύριστο κρεβάτι, όχι το τριμμένο και γυαλισμένο πάτωμα". Αόρατη, επαναληπτική, εξοντωτική μη παραγωγική, μη δημιουργική: αυτά είναι τα επίθετα που περιγράφουν καλύτερα τη φύση της οικιακής εργασίας.

Η νέα συνείδηση που συνδέεται με το σύγχρονο γυναικείο κίνημα ενθάρρυνε όλο και περισσότερες γυναίκες να απαιτούν οι άνδρες τους να τις προσφέρουν ένα ξαλάφρωμα απ' αυτό το χαμαλίκι. Περισσότεροι άνδρες έχουν αρχίσει ήδη να βοηθάνε τις συντρόφους τους στο σπίτι, πολλοί απ' αυτούς αφιερώνοντας τον ίδιο χρόνο μ' αυτές στις αγγαρείες της οικιακής εργασίας. Αλλά πόσοι απ' αυτούς τους άνδρες έχουν απαλλαχθεί από τη λανθασμένη αντίληψη ότι η δουλειά του σπιτιού είναι γυναικεία δουλειά; Πόσοι απ' αυτούς δεν θα περιέγραφαν την ενασχόλησή τους με την οικιακή καθαριότητα με τη φράση "βοηθάω τη γυναίκα μου στις δουλειές του σπιτιού";

Αν υπήρχε η πιθανότητα να διαλυθεί η ιδέα πως η οικιακή εργασία είναι δουλειά της γυναίκας και ταυτόχρονα να ανακατανέμονταν δίκαια μεταξύ ανδρών και γυναικών θα ήταν αυτή μια ικανοποιητική λύση; Ενώ οι περισσότερες γυναίκες με χαρά θα καλωσόριζαν την έλευση του "νοικοκυρούλη" η αποσεξουαλικοποίηση της οικιακής εργασίας δεν θα άλλαζε πραγματικά την καταπιεστική φύση της ίδιας της οικιακής εργασίας. Σε τελική ανάλυση, ούτε η γυναίκα ούτε ο άνδρας αξίζει να σπαταλούν τις πολύτιμες ώρες της ζωής τους σε μια δουλειά που δεν είναι ούτε συναρπαστική ούτε παραγωγική.

Ένα από τα πιο καλά φυλαγμένα μυστικά των προηγμένων καπιταλιστικών κοινωνιών αφορά τη δυνατότητα -την πραγματική δυνατότητα- ριζοσπαστικού μετασχηματισμού της φύσης της οικιακής εργασίας. Ένα σημαντικό ποσοστό των συζυγικών οικιακών καθηκόντων μπορεί να ενσωματωθεί στη βιομηχανική οικονομία. Με άλλα λόγια, η οικιακή εργασία δεν υπάρχει πια κανένας λόγος να θεωρείται σώνει και καλά ιδιωτικού χαρακτήρα. Ομάδες εκπαιδευμένων και καλοπληρωμένων εργαζόμενων, μετακινούμενες από κατοικία σε κατοικία, με τις πιο τεχνολογικά προηγμένες μηχανές θα μπορούσαν γρήγορα κι απλά να κάνουν αυτό που η νοικοκυρά κάνει τώρα με ένα τόσο κουραστικό και πρωτόγονο τρόπο. Γιατί ένα πέπλο σιωπής να σκεπάζει αυτή τη δυνατότητα ριζοσπαστικού επαναπροσδιορισμού της φύσης της οικιακής εργασίας; Γιατί η καπιταλιστική κοινωνία είναι δομικά εχθρική στη βιομηχανοποίηση της δουλειάς του σπιτιού. Η κοινωνικοποίηση της δουλειάς του σπιτιού συνεπάγεται μεγάλη κρατική επιχορήγηση για εγγυημένη προσβασιμότητα στις εργατικές οικογένειες που η ανάγκη τους για τέτοιες υπηρεσίες είναι η πιο προφανής. Απ' τη στιγμή που ελάχιστα θα ήταν τα κέρδη που θα αποκομίζονταν απ' αυτό, η βιομηχανοποιημένη οικιακή εργασία -όπως και κάθε μη κερδοσκοπική επιχείρηση- είναι ανάθεμα για την καπιταλιστική οικονομία. Μολαταύτα, η ραγδαία εξάπλωση της γυναικείας εργατικής δύναμης σημαίνει ότι όλο και περισσότερο οι γυναίκες δυσκολεύονται να "προκόβουν" σαν νοικοκυρές σύμφωνα με τα παραδοσιακά πρότυπα. Με άλλα λόγια, η βιομηχανοποίηση της οικιακής εργασίας, μαζί με την κοινωνικοποίησή της, έχουν πλέον καταστεί μία κοινωνική αναγκαιότητα.

Η δουλειά στο σπίτι ως τομέας υπευθυνότητας μιας γυναικάς ατομικά και ως γυναικεία εργασία που εξασκείται κάτω από πρωτόγονες τεχνικά συνθήκες, μπορεί τελικά να βρίσκεται πολύ κοντά στο να ξεπεραστεί ιστορικά. [...] Αλλά η κοινωνικοποίηση της οικιακής εργασίας -συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας των γευμάτων και της φροντίδας των παιδιών- προϋποθέτει το τέλος της κυριαρχίας του κέρδους πάνω στην οικονομία.