Φραν Τσέτι
Παρότι το σύστημα του Δουβλίνου εμφανίζεται σαν μια πρόσφατη εξέλιξη, οι βασικές αρχές του είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής που είναι γνωστή ως "Ευρώπη Φρούριο".
Το έδαφος για την υιοθέτησή του όμως, προετοιμάστηκε κατά την παγκόσμια ύφεση της δεκαετίας του 1970, περίπου δύο δεκαετίες πριν την επίσημη γέννηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης -όταν οι περιβόητες "νόμιμες" λεωφόροι μετανάστευσης απ' τον Παγκόσμιο Νότο περιορίστηκαν δραστικά από τις πλουσιότερες Ευρωπαϊκές οικονομίες. Όπως σημειώνει ο Μάθιου Καρ, κοντά στην αυστηροποίηση του καθεστώτος βίζας, οι αιτούντες άσυλο (στην πράξη οι μόνοι μετανάστες που επιτρέπεται ακόμα να εισέρχονται σ' αυτές τις χώρες ως δυνητικοί συμβατικοί πρόσφυγες) άρχισαν να χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο "οικονομικοί μετανάστες". Αυτός ο χαρακτηρισμός σήμαινε ότι αυτοί που ζητούσαν άσυλο στην Ευρώπη γρήγορα άρχισαν να αναβαθμίζονται στην πολιτική ρητορική σαν μια "υποκατηγορία των προσφύγων που σε γενικές γραμμές τα αιτήματά τους ήτανε ύποπτα".
Η ιδεολογική αιτιολόγηση επομένως, βρισκόταν ήδη εκεί για την εγκαθίδρυση της Ευρώπης Φρούριο, όταν η εφαρμογή της Συνθήκης Σέγκεν το 1995 άνοιξε τα εσωτερικά σύνορα της Ευρώπης. Η εσωτερική ελευθερία μετακίνησης, που συχνά διατυμπανίζεται σαν ένα από τα πιο θετικά γνωρίσματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνοδεύτηκε από τη σκλήρυνση των κοινών εξωτερικών συνόρων σε βάρος των μεταναστών από άλλες ηπείρους.
Η κοινή Ευρωπαϊκή ατζέντα της "εναρμόνισης" και "ασφαλειοποίησης" της μεταναστευτικής πολιτικής των κρατών μελών και των αμυντικών πρακτικών κατά μήκος των εξωτερικών συνόρων σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1990. Τα κράτη μέλη επέδειξαν μιαν αξιοθαύμαστη συνεργασία σ' αυτή την επιχείρηση. Η ιδέα ενός τέτοιου συνόρου είναι ουσιώδης στην ιδεολογική κατασκευή της συγκεκριμένης "Ευρωπαϊκής" ταυτότητας, που διακρίνεται από την περίφημη αφοσίωση στη δημοκρατία, στο κράτος δικαίου και στις αρχές του Διαφωτισμού. Αυτός ο υπερ-εθνικιστικός μύθος είναι όμως πολύ εύθραυστος, εν μέρει επειδή οικοδομήθηκε πάνω στην άρνηση του γεγονότος ότι τα περισσότερα Ευρωπαϊκά έθνη έχουν μακραίωνη και σύνθετη ιστορία, που περιλαμβάνει τη συνεχή ενσωμάτωση "εξωτερικών" επιδράσεων και την ανάμιξη διαφορετικών γλωσσικών, θρησκευτικών και εθνικών παραδόσεων. Η ιδεολογία των κοινών συνόρων αποδείχτηκε επίσης ανίκανη να εξανεμίσει τις στριγκιές εθνικιστικές ρητορικές κάθε ξεχωριστού έθνους κράτους που είναι αποτέλεσμα του εσωτερικού ανταγωνισμού μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων καπιταλιστών. Η στροφή στην "ασφάλεια" των συνόρων είναι εν μέρει κομμάτι μιας συνολικότερης μάχης για την εξασφάλιση λαϊκής βάσης υπεράσπισης της οικονομικής ενότητας των Ευρωπαϊκών καπιταλιστικών τάξεων.
Η "ασφαλειοποίηση", όπως ο ίδιος ο όρος υπονοεί, αναφέρεται σε μια επανατοποθέτηση της κοινής Ευρωπαϊκής ατζέντας ασύλου και μετανάστευσης, που θεωρητικά βασίζεται στους διεθνείς κανονισμούς που αφορούν τους πρόσφυγες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, στη θολή και ακατανόητη σφαίρα της ασφάλειας. Η βαθιά αντιδημοκρατική δομή της ΕΕ εξασφάλισε την παραμονή αυτού του μετασχηματισμού, αρχικά τη δεκαετία του 1990 και ακόμη πιο έντονα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, στην αφάνεια. Η ασφαλειοποίηση εισήγαγε το καθεστώς εξαίρεσης και μυστικότητας (που βρίσκεται στον ιδεολογικό πυρήνα) όλων των μέτρων ασφάλειας που εφαρμόζονται καθημερινά στον έλεγχο των εξωτερικών Ευρωπαϊκών συνόρων. Ενεργοποίησε την επέκτασή τους πολύ πέρα από τα αρχικά γεωγραφικά όριά τους, από τα διεθνή ύδατα και τα εγχώρια ύδατα γειτονικών χωρών μέχρι τα βάθη άλλων γεωγραφικών περιοχών και ηπείρων, ακόμα και του παγκόσμιου κυβερνοχώρου.
Τα ίδια τα σύνορα συνεπώς, είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστούν, μιας και απαρτίζονται από ένα "διαμοιρασμένο δίκτυο μυριάδων σημείων ελέγχου, τεχνολογιών και παραγόντων που ενδέχεται να βρίσκονται εντός ή εκτός μιας δοσμένης επικράτειας". Παρότι όμως αυτό βοηθάει στη συσκότιση της κακομεταχείρισης που προκύπτει αναπόφευκτα απ' αυτή την πολιτική, αυτό δε σημαίνει ότι δε γίνεται ρουτίνα: η βία και ο θάνατος είναι εγγενή χαρακτηριστικά της ασφαλειοποιημένης, ιδιωτικοποιημένης, νεοφιλελεύθερης φύσης του Ευρωπαϊκού καθεστώτος συνόρων. Με την κρίση στη Μεσόγειο άνοιξε ένα παράθυρο, που αποκάλυψε έστω για λίγο τις συνέπειες αυτής της πολιτικής, καθώς εικόνες βυθισμένων πλοίων, ανθρώπων που παλεύουν με τα κύματα, πνιγμένων που ξεβράζονται στις ακτές της Ελλάδας και τις Ιταλίας, έγιναν γνωστές σε πολύ περισσότερο κόσμο.
Ολόκληρο το άρθρο στα Αγγλικά εδώ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου