Στο Βίλχελμ Ράιχ η άρχουσα τάξη εμφανίζεται σαν ο τόπος παραγωγής της σεξουαλικής ηθικής. Στην ακαδημαϊκή κοινωνιολογία της οικογένειας αντίθετα, τόπος παραγωγής είναι απλώς «η κοινωνία». Η ακαδημαϊκή κοινωνιολογία της οικογένειας δεν ασχολείται καθόλου με το ερώτημα αν η σεξουαλική ηθική ωφελεί ορισμένες τάξεις και βλάπτει άλλες. Αντίθετα, ο Βίλχελμ Ράιχ εξηγεί ότι η σεξουαλική καταπίεση ωφελεί τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα της άρχουσας τάξης, τα μέλη της οποίας όμως δεν απαλλάσσονται ατομικά απ' αυτή. Τη σεξουαλική καταπίεση τη συναντούμε τόσο στην οικογένεια του προλεταριάτου όσο και σ' αυτή της μεσαίας και της ανώτερης αστικής τάξης (η κόρη του εργοστασιάρχη υποφέρει εξίσου απ' αυτή όπως και η νεαρή εργάτρια). Η διαφορά υπάρχει σχετικά με την ένταση και το βαθμό του καταναγκασμού: «Η σεξουαλική ηθική είναι ένα φαινόμενο που εμφανίζεται και στις δύο τάξεις. Δεν είναι όμως ποσοτικά ίση και στις δύο τάξεις. Κατά την εποχή της πρώτης διαφοροποίησης του προλεταριάτου, στις αρχές του καπιταλισμού, αν κρίνουμε από τις εκθέσεις του Μαρξ στο 'Κεφάλαιο' και του Ένγκελς στο 'Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία' δεν υπήρχε σχεδόν κανένας περιορισμός ή απώθηση της σεξουαλικότητας». Διαμορφώθηκε όμως πολύ καθαρά στην ανώτερη και τη μεσαία κοινωνική τάξη από τις αρχές της ιδιωτικής παραγωγής και μετά. Είχε την προέλευσή της στο οικονομικό συμφέρον των πλούσιων να διατηρήσουν την ιδιοκτησία τους με έλεγχο των απογόνων. Γι' αυτό η σεξουαλική καταπίεση έπληξε αρχικά τη γυναίκα: «Η ηθική της αγνότητας και της πίστης ισχύει αρχικά ιδιαίτερα για τις γυναίκες της άρχουσας τάξης». Πιστοποίηση αυτής της παρατήρησης βρίσκει ο Βίλχελμ Ράιχ στο Μαξ φον Γκρούμπερ: «Πρέπει να εκτιμήσουμε και να καλλιεργήσουμε την αγνότητα της γυναίκας σαν ανώτερο λαϊκό αγαθό, γιατί η αγνότητα της γυναίκας δίνει τη μόνη σίγουρη εγγύηση ότι εμείς θα είμαστε πραγματικά οι πατέρες των παιδιών μας και ότι εργαζόμαστε και κοπιάζουμε για το ίδιο μας το αίμα. Χωρίς αυτή την εγγύηση δεν υπάρχει καμία δυνατότητα για σταθερή, ειλικρινή οικογενειακή ζωή, γι' αυτή την απαραίτητη βάση για την προκοπή του λαού και του κράτους».
Όμως, η άρχουσα τάξη δεν έδειξε αρχικά ενδιαφέρον για τη σεξουαλική καταπίεση της εξουσιαζόμενης τάξης. Αυτό φαίνεται πως αναιρεί τη θέση ότι η σεξουαλική ηθική έκανε δυνατή και σταθεροποίησε την εξουσία της άρχουσας τάξης. Ο Βίλχελμ Ράιχ παραθέτει εδώ τη θέση ότι η οργάνωση του προλεταριάτου σε οργανώσεις ταξικού αγώνα απείλησε αρχικά το κυρίαρχο σύστημα και οδήγησε σε επέκταση της σεξουαλικής καταπίεσης στο προλεταριάτο. «Με τη δημιουργία του οργανωμένου εργατικού κινήματος, την 'προσαγωγή' κοινωνικοπολιτικών επιτευγμάτων και την ταυτόχρονη πολιτιστική άνοδο πλατιών λαϊκών μαζών αρχίζει σχετικά με τη σεξουαλική ηθική και η αστικοποίησή τους», πράγμα που σημαίνει ότι το προλεταριάτο παίρνει τις εξωτερικές μορφές της μικροαστικής οικογενειακής ζωής. Αυτή η προσαρμογή σε μικροαστικές μορφές ζωής αποτελεί και προϋπόθεση για κοινωνική άνοδο. Αντίθετα, η σεξουαλική συμπεριφορά επηρεάστηκε αρχικά λίγο από την αστική σεξουαλική ηθική.
Τελικά, η σεξουαλική καταπίεση του προλεταριάτου στην ακμή του καπιταλισμού μπορεί να ήταν αδύνατα διαμορφωμένη επειδή η άρχουσα τάξη ενδιαφερόταν για μεγάλο αριθμό γεννήσεων, για να προμηθεύεται ανθρώπους σαν εργατικές δυνάμεις για τη βιομηχανική επέκταση, για τη βιομηχανική εφεδρική στρατιά και την εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας και σαν στρατιώτες για ιμπεριαλιστικούς πολέμους.
Αυτές τις παρατηρήσεις τις βλέπει ο Ράιχ να πιστοποιούνται από την ψυχαναλυτική πράξη: «Το προλεταριάτο δεν πλήττεται από τους οικονομικούς περιορισμούς της σεξουαλικότητας, και επειδή και η πίεση των πολιτιστικών απαιτήσεων είναι μικρότερη απ' ό,τι στις άρχουσες τάξεις, εμφανίζονται λιγότερες νευρώσεις ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων και η σεξουαλικότητα είναι πιο αδέσμευτη όσο χειρότερες είναι οι υλικές συνθήκες της ζωής». Στο βαθμό όμως που μειώνονται οι φανερές ταξικές διαφορές με την 'κοινωνική άνοδο' του προλεταριάτου και το προλεταριάτο παίρνει αστικές μορφές ζωής και αρχίζει να εισχωρεί σε τομείς ζωής της μικροαστικής τάξης, αρχίζει η άρχουσα τάξη να ενδιαφέρεται για την 'ηθικότητα' των προλετάριων. Γιατί το προλεταριάτο «δημιουργεί από την ταξική του κατάσταση σεξουαλικές παραστάσεις και τρόπους ζωής που είναι θανάσιμα επικίνδυνοι για τα ταξικά συμφέροντα της μπουρζουαζίας». Εδώ εννοούνται η 'φυσική ευρωστία' και η 'σεξουαλική φυσικότητα' που χαρακτηρίζουν το μη καταπιεσμένο σεξουαλικά προλεταριάτο. Ο Ράιχ παραμελεί βέβαια να εξετάσει κατά πόσο η 'φυσική' σεξουαλική συμπεριφορά του προλεταριάτου διέπεται από βιαιοπραγία και ωμότητα, από σεξουαλικούς τρόπους συμπεριφοράς που μπορούν να προέλθουν κυρίως από την οικονομική καταπίεση του εργάτη στον τόπο εργασίας.
Η ανώτερη κοινωνική τάξη, στην οποία «οι ταξικές προκαταλήψεις, η ταξική συνείδηση και δήθεν το συμφέρον για το κράτος απαιτούσαν τοποθέτηση των σεξουαλικών αναγκών πίσω από τα συμφέροντα της ίδιας της τάξης», βλέπει πως «απειλείται από τις σεξουαλικές μορφές ζωής της καταπιεσμένης τάξης... Έτσι τα σεξουαλικά ήθη του προλεταριάτου δε σημαίνουν μόνο ψυχολογικό κίνδυνο, αλλά και κοινωνικό κίνδυνο για την άρχουσα τάξη, που κυρίως βλέπει πως απειλείται στο θεσμό της οικογένειας». Αυτός ο κίνδυνος δημιουργείται από τη βαθμιαία άρση των φανερών ταξικών διαχωρισμών, από την οικονομική-κοινωνική άνοδο και από την πολιτική χειραφέτηση της εργατικής τάξης. Αν έτσι αιτιολογείται το ενδιαφέρον της άρχουσας τάξης για τη σεξουαλική καταπίεση του προλεταριάτου, στο προλεταριάτο δημιουργείται αντίθετα μια ετοιμότητα για αποδοχή μικροαστικών μορφών ζωής: «Η μικροαστική κρεβατοκάμαρα, την οποία αγοράζει ο προλετάριος μόλις του δοθεί η δυνατότητα, ακόμη κι αν κατά τ' άλλα έχει ταξική συνείδηση, η καταπίεση της γυναίκας που ανήκει εδώ, ακόμη κι αν είναι κομμουνιστής, το 'ευπρεπές' ντύσιμο την Κυριακή, ο μικροαστικός χορός και χίλιες δυο άλλες λεπτομέρειες έχουν με μακροχρόνια επενέργεια πολύ μεγαλύτερη επίδραση απ' ό,τι θα μπορούσαν να επανορθώσουν χιλιάδες συγκεντρώσεις και προκηρύξεις». Η αστικοποίηση αρχίζει με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, επιδρά δηλαδή αρχικά σε εργάτες με προνομιούχες θέσεις και ψηλότερο εισόδημα. «Αν ένας εργάτης ανέλθει τις βαθμίδες τις εργατικής αριστοκρατίας, μεταβάλλεται ανάλογα και το φρόνημά του και τα παιδιά του υπόκεινται στην ισχυρότερη πίεση από την πλευρά της συντηρητικής ηθικής».
Ο κοινωνικά ανερχόμενος εργάτης όμως φέρνει την ακόμα σχετικά μη απωθημένη σεξουαλικότητά του στην τάξη των μικροαστών. Απ' αυτό προέρχεται ο κίνδυνος για την ηθική των μικροαστών να παραγκωνιστεί από τις σεξουαλικές συνήθειες της ζωής του εργάτη. Αυτός ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα μεγάλος όταν εξαιτίας της μονοπώλησης των μέσων παραγωγής και της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων αφαιρείται από τη μεσαία τάξη η οικονομική βάση και προλεταριοποιείται. «Η σεξουαλική ζωή του προλεταριάτου εμφανίζεται στη μεγαλοαστική τάξη ακριβώς τότε σαν ιδιαίτερος κίνδυνος για τη σταθερότητα των σεξουαλικών θεσμών [της οικογένειας], όταν αρχίζει η προλεταριοποίηση της μικροαστικής τάξης». Γιατί η αστική τάξη στηρίζεται οικονομικά και πολιτικά κυρίως στα μικροαστικά μεσαία στρώματα. Αφού η ίδια είναι ολιγάριθμη, για να ασκήσει την εξουσία πάνω στις εργαζόμενες μάζες, η άρχουσα τάξη χρειάζεται τους δημόσιους υπάλληλους, τους ανώτερους υπάλληλους, τους δασκάλους, τους αρχιεργάτες, τους επιστάτες, τους μικροεπιχειρηματίες, κλπ., για να οργανώνουν και να εξασφαλίζουν τη διαρκή άσκηση της συγκεκριμένης καταπίεσης που επιβάλλει το συμφέρον της άρχουσας τάξης, μια λειτουργία που απαιτεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη αμφίρροπα αυταρχικούς χαρακτήρες (υπακοή προς τα πάνω, πίεση προς τα κάτω).
Οι εξουσιαστές πρέπει λοιπόν να έχουν μεγάλο συμφέρον να προφυλάσσουν τις σεξουαλικές και οικογενειακές συνθήκες των μικροαστικών μεσαίων στρωμάτων από τις καταφατικές απέναντι στη σεξουαλικότητα επιδράσεις του ανερχόμενου προλεταριάτου, και δεύτερον, πρέπει να ενδιαφέρονται για την παρεμπόδιση της οικονομικής πτώσης και έτσι της προλεταριοποίησης της μεσαίας τάξης: «Επειδή (η μεγαλοαστική τάξη) στηρίζεται βασικά στη μικροαστική τάξη, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ηθικότητά της και την προφύλαξή της από τις 'επιδράσεις του υπανθρώπου'... Γι' αυτό σε εποχές κρίσης το κεφάλαιο ενισχύει την προπαγάνδα του για ηθικότητα και σταθεροποίηση του γάμου και της οικογένειας. Γιατί η οικογένεια αποτελεί γέφυρα ανάμεσα στην άθλια οικονομική κατάσταση της μικροαστικής τάξης και την αντιδραστική ιδεολογία... Αν η οικογένεια κλονιστεί από την οικονομική κρίση και την προλεταριοποίηση της μεσαίας τάξης, απειλείται σοβαρότατα η ιδεολογική εδραίωση του κυρίαρχου συστήματος». Έτσι εξηγείται η πολιτική για τη μεσαία τάξη, καθώς και η ιδιαίτερη (κυρίως φορολογική) υποστήριξη της μεσοαστικής οικογένειας στη μετάβαση προς τον όψιμο (μονοπωλιακό) καπιταλισμό. Τα μεσαία στρώματα αποκτούν τη σημασία τους από μια τριπλή μεσολάβηση ανάμεσα στην άρχουσα ανώτερη τάξη και το προλεταριάτο: με τη μεσολαβητική τους θέση στη διαδικασία της παραγωγής, με τη μεσολαβητική τους θέση στον κρατικό μηχανισμό και με τη λειτουργία τους σα μεταβιβαστές της ιδεολογίας της οικογένειας (παιδαγωγοί, εκπαιδευτές, ιερωμένοι...). Οι διάφοροι 'λειτουργοί' διαφέρουν οικονομικά, μοιάζουν όμως σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική ηθική και την οικογένεια: «Η θέση των μικροαγροτών, των υπαλλήλων και των μεσαίων εμπόρων παρουσιάζει οικονομικές διαφορές, χαρακτηρίζεται όμως από μια σε γενικές γραμμές ομοιόμορφη οικογενειακή κατάσταση».
Η πολιτική για τη μεσαία τάξη όμως, επειδή αντιτίθεται στους νόμους εξέλιξης της βιομηχανικής παραγωγής, δεν είναι παρά ένα μεταβατικό μέσο. Στη διάρκεια δεν μπορεί να εμποδίσει την προλεταριοποίηση της μεσαίας τάξης: «Με τη συσσώρευση του κεφαλαίου στα μονοπώλια και τα τραστ, με τη δημιουργία εκατομμυρίων υπαλλήλων, κλονίζονται οι βάσεις της ηθικής αντισεξουαλικής ατμόσφαιρας, η μικρή επιχείρηση και η οικογένεια. Οι γυναίκες και τα κορίτσια που πηγαίνουν να δουλέψουν αναπτύσσουν πιο ελεύθερες απόψεις για τη σεξουαλική ζωή απ' αυτές που τους επέτρεπε το πατρικό σπίτι. Ενώ το προλεταριάτο που εργαζόταν με συλλογικό τρόπο είχε ανέκαθεν θετική στάση απέναντι στη σεξουαλικότητα, η ηθική διαβρωτική διαδικασία άρχισε να εξαπλώνεται και στη μικροαστική τάξη με τη μονοπώληση του κεφαλαίου».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου