Κρατικοποίηση των τραπεζών με εργατικό έλεγχο

Οι τράπεζες στα χέρια των εργατών, Ρωσία, 1920.

του Κώστα Σαρρή

Κρατικοποίηση των τραπεζών

Η διαγραφή του χρέους προς τους τραπεζίτες δεν είναι ένα αίτημα που πάει στο μακρινό μέλλον, ούτε το ζητάνε κάποιοι αιθεροβάμονες από την κυβέρνηση. Είναι μέτωπο του εργατικού κινήματος που μπορεί να το επιβάλει και να το υλοποιήσει το ίδιο, μέσα από τις μάχες που αναδεικνύονται σε κάθε χώρο δουλειάς και εκπαίδευσης, παντού.

Είναι κομβικό να ξεκαθαρίσουμε πως μαζί με τη στάση πληρωμών προς τους τραπεζίτες, πάει «αγκαζέ» η δεύτερη ριζική αντικαπιταλιστική λύση. Η κρατικοποίηση όλων των τραπεζών, χωρίς ούτε ένα ευρώ για αποζημίωση στους Λάτσηδες και τους Βγενόπουλους, με εργατικό έλεγχο.

Όμως και σε αυτό οι απολογητές του συστήματος διαρρηγνύουν με μίσος τα ιμάτιά τους. «Έτσι θα καταρρεύσει το τραπεζικό σύστημα!», τσιρίζουν. Μα ήδη το τραπεζικό σύστημα είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης και κουβεντιάζεται η προοπτική «κρατικοποιήσεων» από τη μεριά τους, αν και με 110 δις ευρώ που έχει δώσει το κράτος στις τράπεζες, θα έπρεπε να είναι «σούπερ-κρατικοποιημένο».

Σε κρατικοποιήσεις προχωρούν ήδη πανικόβλητες κυβερνήσεις για να μην πέσουν οι τράπεζες... αλλά με δικά μας χρήματα. Όπως έγινε στις αρχές Οκτώβρη του 2011 με τη δεύτερη διάσωση της γαλλοελβετικής Dexia. Ένας νευρολόγος σε νοσοκομείο των Βρυξελλών έλεγε πως την ημέρα που έπεσε η Dexia, στη βάρδιά του είχε πέντε έκτακτα περιστατικά εγκεφαλικών, συνταξιούχων.

 Στην Ελλάδα η πρώτη κρατικοποίηση τράπεζας πριν καταρρεύσει έγινε μερικές ημέρες μετά την Dexia, όταν η Proton Bank (με 1,2 δις ευρώ) μπήκε στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που διαθέτει δέκα δις. Αλλά υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν πάνω από 40 δις για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, τα οποία προσεύχονται να τα πάρουν από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό (EFSF) με τα απαραίτητα αιματηρά ανταλλάγματα, πριν πάθει όλο το σύστημά τους εγκεφαλικό, όπως το χρηματιστήριο Αθηνών. Αυτές είναι κρατικοποιήσεις-μαϊμού, αφού το κράτος βάζει τα λεφτά αλλά αφήνει τις τράπεζες να λειτουργούν με τα ίδια ληστρικά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Απαιτούμε κρατικοποίηση χωρίς ένα ευρώ για τους τραπεζίτες.

Εργατικός έλεγχος

Γιατί να παίρνουν δημόσιο χρήμα χωρίς δημόσιο έλεγχο; Ναι, δημόσιος, εργατικός έλεγχος, αυτή είναι η εργατικά απάντηση.

Το ζήτημα της κρατικοποίησης δεν είναι «ουδέτερο». Έχει γίνει πολλές φορές στις κρίσεις του καπιταλισμού (και μάλιστα από αυτούς που κραύγαζαν για την «ανωτερότητα της αγοράς») με «κοινωνικοποίηση των ζημιών» που πληρώνει ο κόσμος για να μην καταρρεύσει το σύστημά τους!


Αντίθετα, κρατικοποίηση χωρίς αποζημίωση των τραπεζιτών μεγαλομετόχων με εργατικό έλεγχο, είναι το κλειδί που ξεκλειδώνει την προοπτική της διαγραφής του χρέους των τραπεζών χωρίς να πειράζονται τα ασφαλιστικά ταμεία, οι μισθοί, οι συντάξεις, η ροή του χρήματος στις κοινωνικές ανάγκες, παρά τις υστερίες για το αντίθετο που καλλιεργούνται από τα πάνω. Γι' αυτό λυσσάνε.

Αυτό σημαίνει στην πράξη το σύνθημα: «Δεν χρωστάμε, δεν πουλάμε, δεν πληρώνουμε». Γι' αυτό είναι κλειδί η εξασφάλιση εργατικού ελέγχου. Ο εργατικός έλεγχος δεν είναι κάτι μακρινό και ουτοπικό.

Ποιος έχει το πάνω χέρι

Το ζήτημα της πτώχευσης, της στάσης πληρωμών, δεν είναι αφηρημένο, είναι πολύ συγκεκριμένο. Το ερώτημα είναι ποιος πτωχεύει και ποιος πληρώνει, δηλαδή ποιος έχει τον έλεγχο αυτής της διαδικασίας. Όταν ένα κράτος δηλώνει αδυναμία να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις στους πιστωτές του, τότε απλά τις αθετεί. Δεν έρχεται ο σερίφης να κάνει κατάσχεση. Εκτός αν του παραχωρήσεις με συμφωνητικό αυτό το δικαίωμα, όπως κάνει η κυβέρνηση Παπανδρέου-Βενιζέλου με το "σχέδιο Eureka" που μαγειρεύεται για τη λεηλασία κρατικής περιουσίας 125 δις ευρώ.
Το πάνω χέρι όταν πτωχεύει ένα κράτος το έχει η κρατική οντότητα, όχι ο πιστωτής. Και το ερώτημα είναι ποιος ελέγχει την κρατική οντότητα και τους τομείς της. Αντίστοιχα, το ίδιο ισχύει και στις επιχειρήσεις: Έχουν τον έλεγχο οι εργαζόμενοι, ή εργοδότες και οι νόμοι τους;

Ο εργατικός έλεγχος δεν είναι μια κατασκευή των επαναστατών. Πηγάζει μέσα από τους αγώνες της εργατικής τάξης. Κάθε νικηφόρα απεργία ενάντια στις απολύσεις, στη διάλυση των εργασιακών σχέσεων, είναι κι ένα βήμα που δυναμώνει την αυτοπεποίθηση των εργατών να ασκήσουν το δικό τους έλεγχο, απαντώντας στα διλήμματα.

Στη διάρκεια των μεγάλων απεργιών για το ασφαλιστικό από το Δεκέμβρη του 2007 μέχρι το Μάη του 2008 το θέμα μπήκε συγκεκριμένα. Οι απεργοί της τράπεζας της Ελλάδας έκλεισαν για δυο μέρες το Χρηματιστήριο και τα συστήματα που εξυπηρετούσαν, πχ τους λογαριασμούς του υπουργείου Άμυνας. Όμως εξασφάλισαν ότι οι συντάξεις και οι μισθοί θα καταβάλλονται κανονικά σε εργαζόμενους και συνταξιούχους.

Η δυναμική μορφή εργατικού ελέγχου στις συνελεύσεις, στις εργασιακές επιτροπές βάσης, στις απεργιακές επιτροπές αποτελεί εμβρυακή μορφή οργάνωσης της αντικαπιταλιστικής διεξόδου, ως μεταβατικό στάδιο για την επιβολή των εργατικών λύσεων συνολικά.

Στην πράξη πρόκειται για μορφή που για τον κάθε αγωνιστή και για όλους μαζί αποτελεί την «οργανωμένη έκφραση της δυσπιστίας απέναντι σε όλους εκείνους που τους καταπιέζουν και τους εκμεταλλεύονται», όπως περιέγραφε ο Λέων Τρότσκι (Η Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης), τα πρώτα βήματα εργατικής εξουσίας (σοβιέτ) στις καταλήψεις των εργατών στα εργοστάσια, τα τυπογραφεία και τα τηλεγραφεία έως τους σιδηροδρόμους, στη φλόγα της εξέγερσης το Φλεβάρη του 1917, μερικούς μήνες πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Η Ρωσία του 1917

Το ζήτημα της κρατικοποίησης των τραπεζών με εργατικό έλεγχο είναι ζωτικής σημασίας. Δεν είναι ένας εύκολος δρόμος, αλλά είναι καθοριστικός. Τις παραμονές τις Οκτωβριανής Επανάστασης, ο Λένιν έγραψε ότι σ' αυτή τη μακρόχρονη διαδικασία που ξεκινά, η εθνικοποίηση των τραπεζών δεν πρέπει να συγχέεται με την απαλλοτρίωσή τους:

Η εθνικοποίηση των τραπεζών... δεν στερούσε από κανέναν ιδιοκτήτη ούτε ένα καπίκι... Αν η εθνικοποίηση των τραπεζών συγχέεται τόσο συχνά με την κατάσχεση της ατομικής ιδιοκτησίας, γι' αυτό ευθύνεται ο αστικός τύπος που έχει συμφέρον να εξαπατά το κοινό, να δημιουργεί αυτή την πολύ διαδεδομένη σύγχυση... Όποιος έχει 15 ρούβλια σ' ένα λογαριασμό ταμιευτηρίου θα εξακολουθεί να έχει 15 ρούβλια και μετά την εθνικοποίηση των τραπεζών και όποιος έχει 15 εκατομμύρια ρούβλια θα συνεχίσει μετά την εθνικοποίηση να έχει 15 εκατομμύρια ρούβλια με τη μορφή μετοχών, ομολόγων, συναλλαγματικών εμπορικών πιστοποιητικών, κλπ... Όμως, μόνο με την εθνικοποίηση των τραπεζών μπορεί το κράτος να βάλει τον εαυτό του σε θέση να γνωρίζει πού και πώς, προς τα πού και πότε κινούνται εκατομμύρια και δισεκατομμύρια ρούβλια. Και μόνο ο εργατικός έλεγχος πάνω στις τράπεζες, πάνω στο κέντρο, στο κλειδί και τον κύριο μηχανισμό της καπιταλιστικής κυκλοφορίας επιτρέπει να οργανωθεί πραγματικός έλεγχος πάνω σε όλη την οικονομική ζωή
(Τόνι Κλιφ - Λένιν, Πολιορκημένη Επανάσταση).

Η εθνικοποίηση των τραπεζών με εργατικό έλεγχο, έγραφε ο Λένιν, θα εισβάλει στις σχέσεις ιδιοκτησίας των τραπεζιτών μετόχων και θα βρει σκληρή αντίσταση αλλά θα εξασφαλίσει πολύ περισσότερα:

Όσο για το κράτος, για πρώτη φορά θα είναι σε θέση πρώτα να επιβλέπει όλες τις κύριες χρηματικές συναλλαγές που θα είναι διαφανείς, μετά να τις ελέγχει, μετά να ελέγχει την οικονομική ζωή και, τέλος, να αποκτήσει εκατομμύρια και δισεκατομμύρια για μεγάλες κρατικές συναλλαγές, χωρίς να πληρώσει στους κύριους καπιταλιστές τρομακτικές «προμήθειες» για τις «υπηρεσίες» τους. Αυτός είναι ο λόγος, και ο μόνος λόγος, που όλοι οι καπιταλιστές... είναι έτοιμοι να πολεμήσουν με νύχια και με δόντια ενάντια στην εθνικοποίηση των τραπεζών.
Στην πράξη, η εγκαθίδρυση του εργατικού ελέγχου θα αυξήσει τη δύναμη των εργατών σε σχέση με τη δύναμη της αστικής τάξης:
Στην πραγματικότητα, το όλο ζήτημα του ελέγχου καταλήγει στο ποιος ελέγχει ποιον, δηλαδή ποια τάξη ελέγχει και ποια ελέγχεται... 

Πρέπει να προχωρήσουμε στον έλεγχο πάνω στους γαιοκτήμονες και τους καπιταλιστές από τους εργάτες και τους αγρότες χωρίς να φοβόμαστε τη ρήξη με το παρελθόν, αποφασιστικά και χωρίς ταλαντεύσεις, χωρίς να φοβόμαστε να χτίσουμε τολμηρά το καινούριο.

Αυτό ισχύει με το παραπάνω σήμερα για την τραπεζική βιομηχανία που είναι το κυκλοφορικό του συστήματος, δίνοντας τη δυνατότητα επέκτασης σε μια σειρά κομβικές επιχειρήσεις και κλάδους αιχμής. Σε μια εποχή χιλιόμετρα πιο εξελιγμένη -κι άρα πιο εφικτό να γίνει κάτι τέτοιο πράξη - από την εποχή της Ρωσίας του Λένιν και του Τρότσκι σχεδόν έναν αιώνα πριν.

Οκτώβρης 2011.


Μνημόνια χρεοκοπίας ή
Στάση πληρωμών στους τραπεζίτες και εργατικός έλεγχος
εκδόσεις μαρξιστικό βιβλιοπωλείο


Σχόλια