Ο τίτλος υπονοεί τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα σ' αυτά τα δύο, δηλαδή στην καταπίεση των ομοφυλόφιλων και στην εκμετάλλευση της τεράστιας πλειοψηφίας των ανθρώπων που είναι υποχρεωμένοι πουλάνε την εργατική τους δύναμη στη μηδαμινή μειοψηφία των καπιταλιστών που αποσπά κέρδη από την υπεραξία της εργασίας τους.
Και μιας και θα μιλήσουμε για καταπίεση, χρειάζεται νομίζω πρώτα να ορίσουμε τι θεωρούμε καταπίεση. Για μας η καταπίεση δεν είναι κάτι υποκειμενικό, το αν κανείς ας πούμε “αισθάνεται” καταπιεσμένος, ούτε είναι κάτι “φυσικό”, ότι δηλαδή για κάποιο λόγο μερικοί άνθρωποι είναι σεξιστές, ρατσιστές, ομοφοβικοί, κλπ. Η καταπίεση δεν είναι ένα στοιχείο που υπήρχε από πάντα στις ανθρώπινες κοινωνίες, αλλά, αντίθετα, είναι μία ιστορική κατασκευή και συνεπώς είναι δυνατό να ανατραπεί.
Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι αυτό που λέμε είναι ότι η καταπίεση κάποιων συγκεκριμένων ομάδων δεν υπήρχε πριν τον καπιταλισμό. Η καταπίεση των γυναικών, για παράδειγμα, έχει τις ρίζες της στο θεσμό της οικογένειας που είναι γέννημα της πρώτης ταξικής κοινωνίας, αν και βέβαια έχει υποστεί πολλές αλλαγές στην πορεία της ιστορίας, αλλά ο βασικός της ρόλος παραμένει από τη μία η μεταβίβαση της ατομικής ιδιοκτησίας στους φυσικούς απογόνους των αρσενικών μελών της εκμεταλλεύτριας τάξης και από την άλλη η εξασφάλιση της αναπαραγωγής της εκμεταλλευόμενης τάξης. Μία κατανομή των έμφυλων ρόλων υπήρχε και στις πρωτόγονες αταξικές κοινωνίες, αλλά υπήρχε ισότητα, οι μορφές του γάμου και της γονεϊκότητας ήταν ρευστές οι ομόφυλες σχέσεις απολύτως αποδεκτές και δεν ήταν καθόλου σπάνιο ένας άνδρας να επιλέγει να ζήσει σαν γυναίκα ή και το αντίστροφο.
Άλλες όμως μορφές καταπίεσης ταυτίζονται με την ανάδυση του καπιταλισμού. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο ρατσισμός, που χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει το δουλεμπόριο και την αποικιοκρατία και διατηρήθηκε έκτοτε σαν εργαλείο διάσπασης της εργατικής τάξης. Μάλιστα επιστρατεύτηκαν ολόκληροι κλάδοι της επιστήμης, όπως η κρανιομετρία, που μπήκε στον κόπο στα τέλη του 19ου αιώνα να μας “αποδείξει” ότι οι νέγροι είναι κατώτεροι. Τέτοια είναι και η περίπτωση της επινόησης της ομοφυλόφιλης ταυτότητας. Η έννοια της ομοφυλοφιλίας χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στο δημόσιο λόγο από τον Ούγγρο γιατρό Μπένκετ το 1869. Η ίδια η λέξη ομοφυλόφιλος προέρχεται από τη γερμανική λέξη “Homosexualitat” που αναφέρεται στο βιβλίο του Αυστριακού νευρολόγου-ψυχιάτρου φον Κραφτ-Έμπινγκ “PSYCHOPATHIA SEXUALIS” (1886). Το βιβλίο αυτό μπορούμε να πούμε αποτέλεσε το εγχειρίδιο των εγκληματολόγων που είχαν στο μεταξύ προλάβει να αναγάγουν σε έγκλημα την ομοφυλοφιλία με το άρθρο 175 του ΠΚ το 1871.
Είναι σωστό βέβαια ότι η υποτίμηση των θηλυπρεπών αντρών είναι κάτι που υπάρχει από τις πρώτες ταξικές κοινωνίες, αλλά αυτό είχε να κάνει περισσότερο με την υποτίμηση του κοινωνικού ρόλου της γυναίκας παρά με την αποδοκιμασία της ομοφυλόφιλης σεξουαλικότητας. Όπως είναι σωστό ότι δεν ήταν πρωτοφανής η ποινικοποίηση του σεξ μεταξύ ανδρών στα τέλη του 19ου αιώνα. Αυτό έγινε για πρώτη φορά στην ιστορία την εποχή της παρακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τον 3ο αιώνα μΧ. (Γιατί πιο πριν, στην Αρχαία Ελλάδα και Ρώμη, λόγω του αποκλεισμού της γυναίκας από την κοινωνική ζωή, οι σχέσεις μεταξύ ανδρών θεωρούνταν γενικώς ανώτερες από τις ετερόφυλες σχέσεις). Αυτό όμως, όπως και άλλα παρόμοια μέτρα που είχαν να κάνουν με την ενθάρρυνση της τεκνοποιίας, δεν οφείλεται στην ταυτόχρονη καθιέρωση του Χριστιανισμού σαν επίσημη θρησκεία, όπως θα μπορούσε να υποθέσει κανείς, αλλά ήταν περισσότερο μια κίνηση απελπισίας από τη μεριά της άρχουσας τάξης γιατί οι επιδρομές των βαρβάρων, η πανούκλα και ο λιμός είχαν αποδεκατίσει τον πληθυσμό της Αυτοκρατορίας. Τελικά όμως η κατάρρευση των ρωμαϊκών πόλεων ήταν αναπόφευκτη, αφού η ρωμαϊκή επαρχία δεν μπορούσε πλέον να υποστηρίξει τις τάξεις των ελεύθερων Ρωμαίων πολιτών. Έτσι οι περισσότεροι άνθρωποι επέστρεψαν στα χωριά και η γη πέρασε στα χέρια των μεγάλων γαιοκτημόνων.
Ήταν η εποχή της φεουδαρχίας και της πατριαρχικής οικογένειας. Η κοινωνική ζωή των δουλοπάροικων ρυθμίζονταν από την εξουσία του πάτερ φαμίλια πάνω σε όλα τα νεαρότερα μέλη της φατρίας και περιορίζονταν γεωγραφικά στο σπίτι και τα χωράφια που ανήκαν στους μεγαλογαιοκτήμονες, οι οποίοι είχαν την απαίτηση να εισπράττουν από κάθε φαρτία περίπου τη μισή σοδειά και συντηρούσαν μια ομάδα ένοπλων ανδρών που ήταν επιφορτισμένη με την είσπραξή της. Αυτές ήταν σε γενικές γραμμές οι κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στο Μεσαίωνα. Δηλαδή καμία παρέμβαση από το κράτος στα ζητήματα της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων, στον τρόπο δηλαδή που οι ίδιοι οργάνωναν την παραγωγή τους και τις σχέσεις μεταξύ τους.
Αυτό άλλαξε δραματικά με το θρίαμβο της βιομηχανικής επανάστασης και του καπιταλισμού. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες για το πώς η τάξη των εμπόρων και των βιοτεχνών έφτιαξε σταδιακά τις δικές της οργανώσεις, τα δικά της μικρά εργαστήρια, όπου για έναν αυξανόμενο αριθμό εργαζόμενων άρχισε να υπάρχει ο διαχωρισμός της δουλειάς από το σπίτι και η ανάγκη για χαλάρωση στο ελεύθερο χρόνο. Ούτε, πολύ περισσότερο, στην αντανάκλαση αυτών των αλλαγών στις ιδέες του Διαφωτισμού, κοκ. Ήταν πάντως προς τα τέλη του 17ου αιώνα και στις αρχές του 18ου που ανοίξανε τα πρώτα στέκια των γκέι και crossdressers στην Αγγλία. Οι χώροι αυτοί αντιμετώπισαν τις επιθέσεις αντιδραστικών οργανώσεων όπως η Κοινωνία για την Αναμόρφωση των Τρόπων, που ήταν αντίθετη με τις κατακτήσεις της Αγγλικής Επανάστασης του 1688, αλλά και τις πρώτες επεμβάσεις της αστυνομίας, συλλήψεις και ποινικές διώξεις με βάση το νόμο 1533 περί σοδομίας.
Μια επίσης πολύ σημαντική εξέλιξη που έχει να κάνει με τους έμφυλους ρόλους όπως τους ξέρουμε στον καπιταλισμό είναι ότι οι νέες συνθήκες βρήκαν την αντανάκλασή τους στην ιδέα ότι ο έξω κόσμος, δηλαδή η δουλειά, είναι κάτι που ταιριάζει στους άνδρες, ενώ η γυναίκα “είναι για το σπίτι”, “νοικοκυρά”, (μια ακόμα καινούρια λέξη, που επινοήθηκε το 19ο αιώνα), “να προσέχει τα παιδιά”, κλπ. Είναι ο νέος τύπος της αστικής-πυρηνικής οικογένειας που ταιριάζει στα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης γιατί είναι ο πιο φθηνός τρόπος αναπαραγωγής της εκμεταλλευόμενης τάξης.
Ένα στοιχείο που επίσης επηρεάζει όλες τις κοινωνικές σχέσεις στον καπιταλισμό είναι ότι λόγω της κυριαρχίας της εμπορευματικής παραγωγής οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων παίρνουν τη μορφή σχέσεων μεταξύ πραγμάτων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο άνθρωπος στη σύγχρονη κοινωνία ενώ έρχεται αντιμέτωπος με μια πραγματικότητα που είναι “φτιαχτή”, αυτή να του φαίνεται, όχι απλά σαν κάτι ξένο προς τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά σαν κάτι που τον ξεπερνά και σαν κάτι που τον χρησιμοποιεί. Όλες λοιπόν οι ιδέες, οι γνώμες, ακόμα και η ίδια η γνώση, το ταλέντο και οι εκφραστικές ικανότητες, ακόμα και οι ίδιες οι ταυτότητες γίνονται εμπορεύματα.
Αυτό είναι το ζήτημα της αλλοτρίωσης στον καπιταλισμό, μία συζήτηση μεταξύ πολλών άλλων που είχαν ανοίξει με μαζικούς όρους κατά τη διάρκεια του Μάη του '68, δηλαδή μιας αλυσίδας εξεγέρσεων και επαναστατικών κινημάτων που ξέσπασαν σε όλο τον κόσμο τη δεκαετία 1965-1975 και ένα σημαντικό κομμάτι της ήταν η πρώτη μαζική είσοδος των ομοφυλόφιλων στην ιστορία με την Εξέγερση του Stonewall.
Αυτό το κύμα ριζοσπαστικοποίησης και αμφισβήτησης των κυρίαρχων θεσμών και ιδεών τόσο στη “φιλελεύθερη” καπιταλιστική Δύση όσο και στην κρατικοκαπιαλιστική Ανατολή ήταν αποτέλεσμα της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που κυρίως βασίστηκε στους ανταγωνισμούς των εξοπλισμών και στην επέκταση του κεφαλαίου στις λεγόμενες χώρες του τρίτου κόσμου. Οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που σημάδεψαν αυτή την περίοδο ήταν η μαζική είσοδος των γυναικών στην παραγωγή, εν μέρει χάρη και στη διευκόλυνση που παρείχε η ευρεία διάδοση των ηλεκτρικών συσκευών σε ό,τι αφορά τις δουλειές του σπιτιού, και η αθρόα εισαγωγή των νέων στα πανεπιστήμια προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες της αγοράς σε ειδικευμένους εργάτες.
Οι πορείες μνήμης καθιερώθηκαν κάθε χρόνο στα τέλη του Ιούνη σε όλο τον κόσμο (από τις 2 Νοέμβρη του '69 με απόφαση του Ανατολικού Τοπικού Συνεδρίου Ομοφυλόφιλων Οργανώσεων) σαν “Ημέρα Απελευθέρωσης της Κρίστοφερ Στριτ”. Πρόκειται για την ίδια μέρα με αυτή που τιμούμε αυτό το Σάββατο στο Πράιντ της Θεσσαλονίκης και που από τις αρχές της δεκαετίας του '80 μετονομάστηκε σε Φεστιβάλ Υπερηφάνειας υιοθετώντας παράλληλα έναν πιο εμπορευματικό και “μη πολιτικό” χαρακτήρα.
Η εξέγερεση του Stonewall ξέσπασε τη νύχτα της 27ης προς 28η Ιουνίου του 1969 στο μπαρ Stonewall στο κέντρο της Νέας Υόρκης σε μια συνηθισμένη «επίθεση αρετής» της αστυνομίας με ελέγχους, εξευτελισμούς και συλλήψεις ομοφυλόφιλων στα κέντρα γνωριμίας και διασκέδασής τους, το μόνο ουσιαστικά δημόσιο χώρο ελευθερίας που διέθεταν. Δεν ήταν απλά μια έφοδος ρουτίνας αλλά μια καλοστημένη επιχείρηση: οι μπάτσοι έβγαζαν συνήθως και μια γερή προμήθεια για να αφήνουν σε λειτουργία τα μπαρ, ενώ οι ιδιοκτήτες τους είχαν μια καλή δικαιολογία για να ξεζουμίζουν το, χωρίς πολλές εναλλακτικές επιλογές, κοινό τους.
Για πρώτη φορά αυτό το ενοχοποιημένο και περιθωριοποιημένο κοινό αποφάσισε αυθόρμητα και μαζικά ν’ αντιδράσει στην καλοστημένη επιχείρηση καταπίεσης κι εκμετάλλευσης. Πλήθος κόσμου απ’ όλη τη γύρω περιοχή συγκεντρώθηκε και πολιόρκησε τους μπάτσους μέσα στο μπαρ, αναγκάζοντάς τους να απελευθερώσουν τους συλληφθέντες. Κλήθηκε ειδικό σώμα της αστυνομίας για τον έλεγχο της περιοχής, αλλά οι ταραχές συνεχίστηκαν για τρεις ολόκληρες μέρες.
Οι άμεσες διεκδικήσεις του κινήματος ήταν να σταματήσει η παρενόχληση από την αστυνομία, η προστασία στον εργασιακό χώρο, η ανάκληση των νόμων περί σοδομισμού και η θέσπιση νομοθεσίας κατά των διακρίσεων. Η ιαχή “Gay Power” γεννιέται μέσα στη φωτιά της μάχης, αντιγράφοντας το “Black Power” από τους Μαύρους Πάνθηρες. Δεν είναι μια ευκαιριακή σύνδεση, αλλά αποτέλεσμα της έλξης που ασκούσε σε κάθε καταπιεσμένο το ριζοσπαστικότερο κομμάτι του αντιρατσιστικού κινήματος.
Πολλοί ομοφυλόφιλοι/ες συνειδητοποιούσαν το πόσο αναγκαίο και ώριμο είναι πλέον να οργανωθούν. Το φθινόπωρο του 1969 συγκροτείται το Απελευθερωτικό Μέτωπο των Ομοφυλόφιλων (GLF), στη Νέα Υόρκη αρχικά και ύστερα στο Σαν Φρανσίσκο, το Λος Άντζελες και τις Δυτικές Ακτές των ΗΠΑ.
Το σύνθημα «ανώμαλη είναι η κοινωνία που με λέει ανώμαλο και όχι εγώ» σηματοδοτεί πλέον την αυτοοργάνωση των ομοφυλόφιλων σαν μια οργανωμένη κοινότητα στο πλαίσιο ενός ευρύτερου κινήματος, που αναπτύσσονταν ιδιαίτερα στους κόλπους της φοιτητικής και εργατικής νεολαίας.
Η συνέχεια όμως δεν ήταν ανάλογη. Το κίνημα αυτό υποχώρησε μπροστά στην εποχή του νεοφιλελεθερισμού που επικράτησε κυρίως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου με την οριστική ήττα και διάλυση του Ανατολικού Μπλοκ το 1989. Θετικό ρόλο έπαιξε, από τη δεκαετία του '90 και μετά, στη σύνδεση της ομοφοβίας με την τρανσφοβία και στη δημιουργία οργανώσεων που χρησιμοποιούν το ακρώνυμο LGBT ή ΛΟΑΤ (στα ελληνικά), η Queer θεωρία, που είναι μια ριζοσπαστική θεωρία αποδόμησης των έμφυλων κοινωνικών ρόλων.
Τα τρανς άτομα, αν και είναι αποδεκτά εδώ και αιώνες σε κάποιες κοινωνίες, όπως οι Κατόι της Ταϊλάνδης ή οι Χίτζρα της Ινδίας, και παρόλο που έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέγερση του Stonewall, δεν αναφέρονται πολύ συχνά στην ιστορία. Ένα από τα λίγα παραδείγματα είναι μια αναφορά σε διαμαρτυρίες crossdresser ανδρών το 16ο αιώνα. Οι πρώτες επεμβάσεις διόρθωσης φύλου έγιναν στις αρχές της δεκαετίας του 1920 στη Ρωσία και αργότερα στο Ινστιτούτο του Χίρσφελντ στη Γερμανία πριν καταστραφεί από τους Ναζί το Μάη του 1933.
Σήμερα τα τρανς άτομα στερούνται ακόμα πολύ βασικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα του προσδιορισμού της ταυτότητας του φύλου τους χωρίς προϋποθέσεις, συνεχίζουν να ζουν με σχεδόν ανύπαρκτη πρόσβαση στην εργασία και δυσκολεύονται ακόμα και στην εξεύρεση κατοικίας. Σε μια έρευνα που έγινε στην Αμερική βρέθηκε ότι το 41% των τρανς ατόμων έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Τέλος, οι τρανσβοφικές επιθέσεις που φτάνουν μέχρι τη δολοφονία δεν σπανίζουν σχεδόν πουθενά στον κόσμο. Θυμόμαστε το τελευταίο περιστατικό, τον πυροβολισμό έξω από τα γραφεία της Χρυσής Αυγής στο Σταθμό Λαρίσης. Αυτά συμβαίνουν δηλαδή σε χώρες όπου τα γενικά τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα είναι θεσμικά κατοχυρωμένα. Και αυτό είναι μια απόδειξη ότι οι θεσμικές αλλαγές -τις οποίες βέβαια στηρίζουμε απόλυτα και θεωρούμε ότι πρέπει να μπαίνουν επιτακτικά- δεν αρκούν.
Πριν από λίγους μήνες ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο της Μάλτας ο Νόμος για την Ταυτότητα του Φύλου, την Έκφραση του Φύλου και τα Χαρακτηριστικά Φύλου. Είναι ένας νόμος που αναγνωρίζει τα δικαιώματα των τρανς και ίντερσεξ ατόμων. Τα ίντερσεξ άτομα γεννιούνται με χαρακτηριστικά του φύλου (γονιδιακά, χρωμοσωματικά, γενετικά) που δεν ταυτίζονται με κανένα από τα δύο φύλα. Τα άτομα αυτά υφίστανται βάρβαρες επεμβάσεις (εγχειρίσεις, ορμονοθεραπείες) προκειμένου να “χωράνε” στον κοινωνικά κατασκευασμένο δυϊσμό του φύλου.
Στην καθολική Ιρλανδία είχαμε επίσης πρόσφατα μία πολύ θετική εξέλιξη. Το δημοψήφισμα για την ισότητα στο γάμο των ομόφυλων ζευγαριών ήταν ένας θρίαμβος για τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα. Αποδείχθηκε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι τα ζητήματα καταπίεσης δεν αφήνουν αδιάφορη τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων. Και αυτά τα ζητήματα ανοίγουν μαζί με άλλα τώρα που οι καπιταλιστές σε κρίση γίνονται όλο και πιο αδίστακτοι.
Ζούμε πραγματικά σε μια μια εποχή που οι εργαζόμενοι πρέπει να δώσουν σκληρά τις οικονομικές μάχες ενάντια στη λιτότητα που επιβάλλουνε οι καπιταλιστές και που συνθλίβει τις ζωές μας, αλλά παράλληλα χρειάζεται να δώσουν και τους πολιτικούς αγώνες. Το επαναστατικό κόμμα είναι αυτό που προσπαθεί να κάνει αυτή τη σύνδεση, αυτή τη γενίκευση. Ότι χρειάζεται να έχουμε μια καθαρή εικόνα για το τι ρόλο παίζουν ας πούμε οι φασίστες και πώς μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε, γιατί τους είδαμε κι αυτούς να οργανώνονται (από τον Αρχηγό τους βέβαια) σε τάγματα εφόδου και να χτυπάνε και να σκοτώνουν μετανάστες, αντιφασίστες, γκέι, λεσβίες, τρανς, ΑΜΕΑ, και τώρα βλέπουμε να δικάζονται γι' αυτά, είδαμε φυσικά και την αστυνομία να τους προστατεύει και να τους βοηθά σε κάθε ευκαιρία, και πρέπει να λάβουμε υπόψη μας επίσης και την απειλή του φασισμού συνολικά στην Ευρώπη και το πόσο σημαντικές είναι οι νίκες μας εδώ. Είδαμε επίσης τις ρατσιστικές σταυροφορίες εδώ και χρόνια πολύ έντονα, μαζί με τους πνιγμούς στη Μεσόγειο, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κλπ, και χρειάζεται κι εδώ να δούμε πώς μπορούμε όλα αυτά να τα σταματήσουμε, γιατί από την άλλη, παρουσιάζουν όλη αυτή την καταστροφή που σπέρνουν στις χώρες προέλευσης των προσφύγων και των μεταναστών σαν απόρροια μιας βάρβαρης και σκοταδιστικής θρησκείας και γι' αυτό έχει σημασία να απαντάμε στην ισλαμοφοβία. Αλλά κυρίως από τη μεριά μας χρειάζεται να εξηγούμε υπομονετικά και να κουβεντιάζουμε γιατί πρέπει να στηρίζουμε τα δικαιώματα κάθε καταπιεσμένης ομάδας για οποιοδήποτε λόγο κι αν καταπιέζεται μέσα στον καπιταλισμό και γιατί πρέπει να είμαστε αντίθετοι με λογικές μέσα στην Αριστερά (ακόμα και μέσα στις οργανώσεις στις οποίες συμμετέχουμε) που διασπάνε το κίνημα μας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου