ΕΝΟΣ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
Η μάχη για το δημοψήφισμα δεν μπορεί παρά να προκαλέσει διάλογο γύρω απ' αυτά τα προβλήματα, να πυροδοτήσει έναν αγώνα. Αλλά η κατάκτηση ενός αφηρημένου νομικού δικαιώματος -του δικαιώματος του διαζυγίου- μπορεί, όπως εξάλλου έχει πάντα συμβεί στο παρελθόν, ν' αποτελέσει ερέθισμα για μια παραπέρα ουσιαστική κατάκτηση, για να επεκταθεί, μέσω των κοινωνικών μετασχηματισμών, ένα προνόμιο -το προνόμιο να βασίζεται η οικογενειακή συμβίωση στην ελευθερία επιλογής -ακόμα και σ' εκείνους που αλλιώς δε θα το είχαν. Μόνο ένας στενοκέφαλος οικονομιστής μπορεί να ισχυριστεί ότι η σφαίρα του εποικοδομήματος -η νομοθεσία στην προκειμένη περίπτωση- δεν έχει σχέσεις με τις δομικές διαδόσεις, όπως είναι κι αντίστροφα αληθινό ότι δε θα μετατραπεί η ιδεολογία παρά μόνο αν ξεκινήσουν πραγματικές κοινωνικές διαδικασίες που θα φανερώνουν τις αντιφάσεις της.
Μια περίεργη, απρόσμενη θα 'λεγα, αντίθεση στο διαζύγιο (κι αν όχι αντίθεση, ουδετερότητα) που εναρμονίζεται με την αδιαφορία του συνδικαλιστικού κινήματος, εκδήλωσε ένα κομμάτι του φεμινιστικού κινήματος. Υποστηρίζει ότι αυτός ο νόμος, εφόσον δε μεταβάλλει τη δομή της οικογένειας, βοηθάει μόνο τον άνδρα να κατακτήσει μιαν ελευθερία που για τη γυναίκα, η οποία γενικά δεν είναι οικονομικά αυτόνομη, είναι καθαρή ζημία. Αν αφήσουμε κατά μέρος το συλλογισμό που θα έπρεπε να γίνει, αλλά προφανώς δεν έγινε, ότι το διαζύγιο δε διαφέρει απ' αυτή τη σκοπιά από το χωρισμό, αντίθετα περισσότερο απ' αυτόν προστατεύει πολλές γυναίκες που τις έχουν εγκαταλείψει και που, αν δεν έχουν καταφύγει σε ποινική δίωξη του συζύγου, δεν έχουν κανένα δικαίωμα διατροφής, παραμένει το γεγονός ότι αυτή η τοποθέτηση εκφράζει μιαν απίστευτα κορπορατίστικη αντίληψη του αγώνα για την απελευθέρωση. Ζητείται ουσιαστικά η οχύρωση, για τη μυωπική υπεράσπιση ενός άμεσου συμφέροντος της γυναίκας, στο οδόφραγμα της οικογένειας, στο όνομα μιας απασχόλησης που της εγγυάται μια επιβίωση που διαφορετικά θα έχανε.
Προφανώς το πρόβλημα υπάρχει, αλλά φαίνεται να είναι αρκετά ανάλογο μ' εκείνο που παρουσιάζεται όταν η καπιταλιστική ανάπτυξη απειλεί τα υπολείμματα των προκαπιταλιστικών σχηματισμών, επιταχύνοντας μια διαδικασία προλεταριοποίησης. Μήπως η κατάργηση της δουλοπαροικίας δεν έχει σαν αποτέλεσμα, μαζί με την απελευθέρωση από τη σκλαβιά, την απώλεια του επιπέδου διαβίωσης που ο αφέντης ήταν υποχρεωμένος να εξασφαλίζει; Μήπως η κατάργηση της δουλείας των νέγρων στην Αμερική δεν προκάλεσε απελπιστική ανεργία; Μήπως η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου δεν έχει σαν αποτέλεσμα την εξαφάνιση της βιοτεχνίας, του μαγαζιού, συχνά χωρίς να δημιουργηθούν άμεσα άλλες πηγές απασχόλησης για τα εργατικά χέρια που απασχολούνταν σ' αυτά; Μα μπορεί το ταξικό κίνημα που αγωνίζεται για το μετασχηματισμό της κοινωνίας να προσπαθεί να σταματήσει την πορεία της ιστορίας με την προσκόλλησή του στα πενιχρά πλεονεκτήματα μιας προκαπιταλιστικής κοινωνίας, έχοντας την αυταπάτη ότι θ' αποφύγει την προλεταριοποίηση;
Διαφαίνεται εδώ η ίδια κορπορατίστικη και συντηρητική γραμμή που οδήγησε κάποια φεμινιστική ομάδα στη διεκδίκηση μισθού για τη νοικοκυρά. Την πρόταση αυτή, όχι τυχαία, εγκολπώθηκε και το πιο αντιδραστικό κομμάτι της Καθολικής Δράσης (Azione Cattolica). Θ' αποτελούσε ο μισθός ένα μέσο για τη διαιώνιση της διαφοροποίησης των ρόλων και του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, που αποτελούν τις ρίζες της εξάρτησης της γυναίκας. Βέβαια, όσον αφορά αυτό το πρόβλημα, δεν πρέπει να υιοθετούμε την αφηρημένη θέση των αστών, οι οποίοι προσποιούνται ότι αγνοούν πως ο άνδρας και η γυναίκα δεν είναι ίσοι, αλλά να χρησιμοποιούμε τη συνειδητοποίηση της ανισότητας σαν προϋπόθεση για την ανάληψη ενός επαναστατικού αγώνα, ο οποίος δε θα επιζητά στείρες κι απατηλές διευθετήσεις μέσα στους ορίζοντες του υπάρχοντος συστήματος, αλλά θα έχει σαν στόχο το ξερίζωμα της ανισότητας.
Λουτσιάνα Καστελίνα, "Οικογένεια και Καπιταλιστική Κοινωνία", Ρώμη, Αλφάνι, 1974.
1. Το διαζύγιο τελικά νομιμοποιήθηκε στην Ιταλία με το δημοψήφισμα της 12ης Μάη του 1974.
2. "Κορπορατίστικη/ες" από το "κορπορατισμός"
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου