Φόρος Τιμής στον Ντογάν Ταρκάν

Ντογάν Ταρκάν: Ένας Προσωπικός Φόρος Τιμής 

Σάββατο 29 Δεκέμβρη 2013 

Γνώρισα τον Ντογάν Ταρκάν για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ζούσε εξόριστος στο Λονδίνο. Ήταν ηγετική φυσιογνωμία της Τουρκικής άκρας αριστεράς κατά τη δεκαετία του 1970, μια περίοδο έντονης ταξικής πάλης όπου συχνά εκτυλίσσονταν συμπλοκές στους δρόμους μεταξύ αριστερών και ακροδεξιών ομάδων. Το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 έστειλε τον Ντογάν στην εξορία, μαζί με πολλούς άλλους Τούρκους επαναστάτες.

Ήτανε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που έσπασε από την  Τριτοδιεθνιστική πολιτική της οργάνωσής του, Κουρτουλούς, κι άρχισε ν’ αναπτύσσει μια νέα κατανόηση του Μαρξισμού επικεντρωμένη στην αυτόνομη δράση της εργατικής τάξης. Αυτός και οι σύντροφοί του σχημάτισαν μια νέα ομάδα, τη Sosyalist Isci (Σοσιαλιστής Εργάτης), απ’ την οποία προήλθε το σημερινό Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (DSIP). 

Το όνομα που επέλεξε ο Ντογάν για την ομάδα εξέφραζε ένα κάποιο άνοιγμα προς το Socialist Workers Party (SWP). Μέσω του Ρόνι Μαργκόλις, γνώρισε τον Τόνι Κλιφ, τον ιδρυτή του SWP, και εμένα. Αρχίσαμε να τις συχνές συζητήσεις στο σπίτι του Τόνι Κλιφ στο Χάκνεϊ. Αυτές κυμαίνονταν σε πολύ πλατειά ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα του επαναστατικού κινήματος. Βαθμηδόν, όμως, επικεντρώθηκαν στο ζήτημα του κατά πόσο ο Κλιφ είχε δίκιο να ισχυρίζεται ότι η Σοβιετική Ένωση και τα όμοιά της καθεστώτα δεν ήταν σοσιαλιστικά, εργατικά κράτη, μετακαπιταλιστικές κοινωνίες ή οτιδήποτε τέτοιο, αλλά γραφειοκρατικά κράτη καπιταλιστικών κοινωνιών.

Συζητούσαμε πάνω σ’ αυτό επί πέντε χρόνια. Για τον Κλιφ και εμένα, αυτό δεν ήτανε ζήτημα του να κολλήσουμε στις  Σταλινικές κοινωνίες τη σωστή ετικέτα. Η θεωρία του κρατικού καπιταλισμού επέτρεψε στους επαναστάτες να επαναπροσδιορίσουν τη θεμελιώδη αρχή του Μαρξ ότι ο σοσιαλισμός μπορεί μόνο να επιτευχθεί μέσω της αυτόνομης δράσης των ίδιων των εργατών και όχι με τη μεσολάβηση  ενός κόμματος ή στρατού ανταρτών που δρουν εξ ονόματός της. Υπονοεί επίσης, πως η αντίθεση στο Σταλινισμό δεν προϋποθέτει την εγκατάλειψη όλου του πλούτου της κλασικής Μαρξιστικής παράδοσης και των διδαγμάτων της επαναστατικής και των τακτικών που προσέφεραν ο Λένιν και ο Τρότσκι ειδικότερα.

Ο Κλιφ χρησιμοποίησε όλες τις αξιοθαύμαστες δυνάμεις της πειθούς του για να κερδίσει τον Ντογάν. Αλλά είχε να αντιμετωπίσει κάποιον το ίδιο πεισματάρη μ’ αυτόν. Ο Ντογάν είχε προχωρήσει πολύ, διανύοντας το δρόμο της εξόδου από την αριστερή-Σταλινική πολιτική που τον είχε διαμορφώσει και ο τρόπος σκέψης του θα βασίζονταν σ’ αυτό το αποκτημένο με κόπο ξέκομμα χωρίς να είναι εύκολη η παράδοσή του σε οποιοδήποτε εναλλακτικό σύνολο ιδεών.

Αυτό που τελικά τον έπεισε στο τέλος δεν ήταν η διαλεκτική του Κλιφ αλλά τα ιστορικά γεγονότα. Την Άνοιξη του  1989 ένας συνδυασμός εξέγερσης από τα κάτω και εσωτερικής διάλυσης σάρωσε τα Σταλινικά καθεστώτα της Ανατολικής και της Κεντρικής Ευρώπης. Ενώ ένα μεγάλο κομμάτι της αριστεράς αντιμετώπιζε αυτές τις ανακατατάξεις ως αντ-επαναστατικές ήττες και θρίαμβο του καπιταλισμού, ο Ντογάν ανταποκρίθηκε ενστερνιζόμενος τη θεωρία του κρατικού καπιταλισμού. Αυτό του επέτρεψε να δει στις  κοινωνικές αλλαγές στην Ανατολή αυτό που ο Κρις Χάρμαν αποκαλούσε ‘πλευρική κίνηση’, από τη μία εκδοχή του καπιταλισμού στην άλλη. Απέχοντας πολύ από το να είναι το τέλος του σοσιαλισμού, μια νέα περίοδος ανοίγονταν, κατά την  οποία θα μπορούσαμε να παλέψουμε για το γνήσιο σκοπό.

Ήταν σ’ αυτό το πνεύμα που ο Ντογάν επέστρεψε στην Τουρκία το 1992 για να ιδρύσει το DSIP. Ο δρόμος προς τα μπρος αποδείχτηκε πιο στριφογυριστός απ’ ότι θα περίμενε, όπως υπήρξε και για μας τους υπόλοιπους. Για ένα διάστημα το  SWP και το  DSIP διαφοροποιήθηκαν, αλλά ξαναβρεθήκαμε, από την ίδια πλευρά στη νέα περίοδο του αγώνα που αναπτύχθηκε μετά το Σιάτλ και την 11^η Σεπτεμβρίου. Αυτό ξεδίπλωσε νέες ευκαιρίες στο χτίσιμο κινημάτων ενάντια στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, αλλά συνάμα και νέες  περιπλοκές, στην προσπάθεια, για παράδειγμα, αποκωδικοποίησης και απάντησης στις διάφορες μορφές του πολιτικού Ισλάμ. Βρέθηκαμε σ’ αυτό το δρόμο να κάνουμε τις ίδιες επιλογές και να παίρνουμε πολύ παρόμοιες πρωτοβουλίες.

Έβλεπα τον Ντογάν συχνά τα τελευταία χρόνια, συνήθως όταν μιλούσα στις εκδηλώσεις  του DSIP για το Μαρξισμό στην Ισταμπούλ. Θυμάμαι συγκεκριμένα την ειδυλλιακή βαρκάδα στο Βόσπορο μαζί μ’ εκείνον και το γιο του Γιουσούφ μεταξύ άλλων. Ο Ντογάν ήταν ο ίδιος που υπήρξε πάντα νηφάλιος, ρεαλιστής, αποφασισμένος και συγκεντρωμένος πάνω απ’ όλα στο σκόπο – την ανάπτυξη της οργάνωσης. Ήταν αυτά τα προσόντα – μαζί με την προσωπική δύναμή του και την κοινή αίσθηση του χιούμορ – που προσέλκυσαν τον Κλιφ και εμένα πολύ καιρό τώρα και που μας έκαναν να επιμείνουμε τόσο πολύ σ’ όλες αυτές τις διενέξεις.

Ο Ντογάν είναι αναντικατάστατος. Άτομα με τις αρετές της κριτικής και επιμονής του σπανίζουν και υπήρξε κορυφαίος εκπρόσωπος μιας γενιάς που τώρα αρχίζει να παρέρχεται. Αλλά το παράδειγμα του και η έμπευση θα συνεχίσουν να ζουν μέσα απ’ τους συντρόφους του ενώ θα συνεχίζουν να χτίζουν το Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και τη Διεθνή Σοσιαλιστική Τάση.

Άλεξ Καλλίνικος, για το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (Βρετανίας)