Άσυλο στους Πρόσφυγες!

Πόσο Μακριά Ακόμα;

   Όσο γυρίζαμε αυτό το ντοκιμαντέρ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα, μου ερχόταν στο νου η προσωπική μου εμπειρία, όταν απέδρασα από το Απαρτχάιντ της Ν. Αφρικής πριν 30 χρόνια. Ήμουν πολιτικός ακτιβιστής, λευκός, μεσοαστός και με πανεπιστημιακή μόρφωση. Έχοντας αυτά τα πλεονεκτήματα, όλα ήταν υπέρ μου...
 

   Το ταξίδι και η υποδοχή μου στην Αγγλία ήταν πολύ διαφορετικά φυσικά. Μάλλον επειδή ήμουν λευκός μεσοαστός και οι πρόσφυγες απ’ το Απαρτχάιντ ήταν λιγότεροι, και σε γενικές γραμμές καλοδεχούμενοι.

   Η δεκαετία του ’80 ήταν επίσης μια εποχή οικονομικής κρίσης βεβαίως, μία περίοδος λιτότητας, που έμεινε στην ιστορία ως «Χειμώνας της Δυσαρέσκειας». Η διαφορά όμως είναι ότι τότε οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν κατηγορούνταν ως επιβαρυντικοί παράγοντες για την κατάρρευση της οικονομίας.

   Σύντομα ξέμεινα από λεφτά και πήγα σ’ ένα αστυνομικό τμήμα, όπου ο αξιωματικός με συμβούλεψε να πάω στο Υπ. Εξωτερικών και να ζητήσω άσυλο, κάτι το οποίο δεν είχα σκεφτεί. Δεν είχα όμως λεφτά για να πάω, κι αυτός μου έδωσε απ’ την τσέπη του! Μπορείτε να το φανταστείτε αυτό σήμερα, όταν οι περισσότεροι πρόσφυγες αποφεύγουν ν’ απευθυνθούν στις αρχές, γιατί η ιστορία τους με το ζόρι θ’ ακουστεί κι ακόμα λιγότερο θα γίνει πιστευτή;

   Κανείς δε με αποκάλεσε ψεύτη ή οικονομικό μετανάστη και δε διέτρεξα κανένα απολύτως κίνδυνο να φυλακιστώ ή να κατηγορηθώ ότι ήρθα στην Αγγλία για τους πάρω τις δουλειές. Ήταν μια ριζικά διαφορετική εμπειρία σε σχέση με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται σήμερα οι πρόσφυγες.

   Το Αφγανιστάν είναι μια χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση εδώ και 30 χρόνια. Οι Δυτικές Δυνάμεις βρίσκονται στο Αφγανιστάν από το 2001. Ένα στα πέντε παιδιά δε θα προλάβουν να ζήσουνε μέχρι τα 5 τους.

   Είναι, φυσικά, μια παρανόηση ότι οι περισσότεροι πρόσφυγες που δραπετεύουν από πολέμους και διώξεις έρχονται στην Ευρώπη. Η πραγματικότητα είναι ότι το 80% βρίσκει καταφύγιο στις γειτονικές χώρες. Ακριβώς: Όχι στην Ευρώπη, αλλά σε χώρες που πραγματικά δεν έχουν τα μέσα να προσφέρουν επαρκή προσπασία. Το Πακιστάν φιλοξενεί περίπου 1,7 εκ. πρόσφυγες. Συγκριτικά με το 1,3 εκ. πρόσφυγες που φιλοξενούν συνολικά όλα τα Κράτη-Μέλη της Ε.Ε. Οι προσφυγικοί καταυλισμοί της Νταντάαμπ στην Κένυα είναι οι μεγαλύτεροι στον κόσμο. 500.000 Σομαλοί πρόσφυγες ζουν εκεί. Έγω πάλι ζω στην Αγγλία, όπου πέρσι υπήρχαν περίπου 25.000 αιτήσεις ασύλου. Το 5% δηλαδή του συνολικού πληθυσμού των προσφυγικών καταυλισμών της Νταντάαμπ.

   Το ταξίδι στην Ευρώπη είναι υψίστου κινδύνου, γεμάτο θανατηφόρα εμπόδια. Χωρίς έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα, χωρίς τη δυνατότητα να επιβιβαστούν νόμιμα σε αεροπλάνο και αντιμετωπίζοντας αυξανόμενους περιοριστικούς και συνορίακους ελέγχους, πολλοί πρόσφυγες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εμπιστευθούν την τύχη τους στα χέρια λαθρεμπόρων, στην προσπάθειά τους να φτάσουν σε κάποιο ασφαλές σημείο. Μόνο πέρσι, 2.000 πρόσφυγες και μετανάστες πνίγηκαν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο.

Είμαι η Λέιλα, 20 χρόνων, έχω δυο παιδιά και περιπλανιέμαι εδώ και 5 χρόνια. Εγκατέλειψα το Μπογκαντίσου (Σομαλία) και πήγα στην Τουρκία μέσω Σανάα (Υεμένη). Έμεινα εκεί 2 χρόνια. Ύστερα έδωσα τα λεφτά μου σε δύο άντρες για να με βοηθήσουν να φύγω. Με βίασαν. Δεν μπορώ να πω περισσότερα. (Η Λέιλα πέρασε 1 χρόνο σε τουρκικό νοσοκομείο, αναρρώνοντας από τα τραύματά της).

   Όπως η Λέιλα, σήμερα, πολλοί αιτούντες άσυλο, μπαίνουν στην Ε.Ε. μέσω Ελλάδας, κι όταν φτάσουν εκεί, εσφαλμένα πιστεύουν πως έφτασαν σε ασφαλές μέρος. Μια δημοκρατία σε κρίση. Ένα σημείο οικονομικής καμπής με εξοντωτικές περικοπές στο δημόσιο τομέα. Και, ειρωνικά, ενώ πολλοί πρόσφυγες έρχονται στην Ελλάδα, πολλοί Έλληνες που παλεύουν για την επιβίωση επιλέγουν να φύγουν μετανάστες στο εξωτερικό. Η ύφεση είναι εμφανής στους δρόμους της Αθήνας. Πολλά μαγαζιά κατέβασαν ρολά κι όλο και περισσότερος κόσμος κοιμάται στο δρόμο. Το έγκλημα εξαπλώνεται σε μέρη ποι θεωρούνταν ασφαλή λίγα μόλις χρόνια πριν. Βίαιες πολιτικές δυνάμεις έχουν καταφέρει να βγουν κερδισμένες από την κρίση, δίνοντας σ’ ένα ακροδεξιό κόμμα την αυτοπεποίθηση για σταυροφορία κάτω από μια σημαία μοιάζει με σβάστικα.

   Οι συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών και των προσφύγων στην Ελλάδα χειροτερεύουν συνεχώς. Μολονότι και πριν την επιβολή σκληρών μέτρων λιτότητας, η ζωή τους ήταν ήδη αφόρητη. Ακόμη και τότε η πολιτεία υπέβαλλε σε κράτηση και εξέθετε ακόμα περισσότερους σε ελεεινές συνθήκες διαβίωσης. Η Ελλάδα απέτυχε παταγωδώς να δημιουργήσει ένα σύστημα δίκαιης εξέτασης των αιτήσεών τους, βάζοντάς τους σε ξεκάθαρο κίνδυνο να επιστραφούν στις χώρες όπου υπόκεινταν διώξεις.

   Πλέον, χωρίς καμιά εμπιστοσύνη στο αναποτελεσματικό σύστημα οι περισσότεροι πρόσφυγες ούτε καν αιτούνται άσυλο. Κι αυτοί που τελικώς αιτούνται, ανακαλύπτουν το πόσο δύσκολο είναι ν’ ακουστεί η ιστορία τους.

   Ακούμε τώρα κάποιους Ευρωπαίους να ρωτάνε: «Και γιατί δεν πάνε, απλά, κάπου αλλού;» Ε, λοιπόν, θα το έκαναν, άμα μπορούσαν. Αλλά, νομικά, απλά δεν μπορούν να το κάνουν. Κι αυτό επειδή ο κανονισμός του Δουβλίνου τους υποχρεώνει να υποβάλλουν την αίτησή τους στην πρώτη Ευωπαϊκή χώρα που θα μπουν. Και για πάρα πολλούς πρόσφυγες αυτή η χώρα είναι η Ελλάδα. Είναι ξεκάθαρο πως το σύστημα του Δουβλίνου αποτυγχάνει να προστατέψει τα διακιώματα των αιτούντων άσυλο, γιατί βασίζεται στην λανθασμένη απόθεση ότι όλες οι χώρες της Ευρώπης προσφέρουν επαρκές επίπεδο προστασίας. Αλλά, επίσης, δεν εξυπηρετεί τα κράτη που βρίσκονται στα σύνορα της Ευρώπης, γιατί επιβαρύνει τα συστήματά τους, τα συχνά ήδη επιβαρυμένα.

   Αλλά τελικά υπήρξε μια ανατρεπτική εξέλιξη. Ή κάτι τέτοιο... Το 2011 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ECHR),  με την απόφαση M.S.S, αναγνώρισε ότι η Ελλάδα, ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε, ΔΕΝ είναι ασφαλής χώρα για πρόσφυγες.

   Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα Ευρωπαϊκά κράτη να πάψουν να στέλνουν τους αιτούντες άσυλο πίσω στην Ελλάδα. Αυτή η απόφαση ήταν εξαιρετικά σημαντική. Αλλά δε βοήθησε τους χιλιάδες πρόσφυγες που είναι ήδη στην Ελλάδα και δεν μπορούν να φύγουν και που εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων χαρακτήρισε απάνθρωπες, κάνοντας λόγο για εξευτελιστική μεταχείριση.

  Αυτοί είναι οι πρόσφυγες που πήγαμε να συναντήσουμε στην Αθήνα: άνθρωποι αποφασιμένοι να έχουν ένα μέλλον. Πόσο μακριά ακόμα να πάμε, έχουνε κάθε λόγο ν’ απορούν, για να ‘μαστε ασφαλείς;

(Απομαγνητοφωνημένο απόσπασμα από την ταινία «Πόσο Μακριά Ακόμα;», μια συνεργασία του Ευρωπαϊκού Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους και του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων).