Αλήθεια

Δικαιοσύνη λοιπόν είναι το να μην παραβαίνει κανείς τα νόμιμα εκεί, όπου είναι πολίτης.
Και θα μπορούσε να συμπεριφέρεται με δικαιοσύνη ο άνθρωπος, με τρόπο που να συμφέρει στον εαυτό του πάρα πολύ, αν με την παρουσία μαρτύρων θεωρούσε βέβαια μεγάλους τους νόμους και με την απουσία μαρτύρων θεωρούσε μεγάλες τις αξιώσεις της φύσης* γιατί τα των νόμων είναι θετά, ενώ τα της φύσης είναι αναγκαία* και τα των νόμων είναι συμφωνημένα, όχι έμφυτα, ενώ τα της φύσης είναι έμφυτα, όχι συμφωνημένα. Τα νόμιμα λοιπόν παραβαίνοντας, αν ξεφύγει από την προσοχή εκείνων που τα έχουν συνομολογήσει, και από ντροπή και από ζημιά είναι απαλλαγμένος* όχι βέβαια και αν δεν ξεφύγει* όταν όμως παραβιάζει κάτι από όσα είναι σύμφυτα με τη φύση και αν ξεφύγει από την προσοχή όλων των ανθρώπων, το κακό δεν είναι καθόλου μικρότερο και αν τον δουν όλοι, το κακό δεν είναι καθόλου μεγαλύτερο* γιατί βλάπτεται όχι από τη γνώμη αλλά από την αλήθεια. Πάντως γι' αυτό γίνεται γύρω από αυτά η σκέψη, γιατί τα πιο πολλά από τα κατά το νόμο δίκαια είναι πολέμια στη φύση* δηλαδή έχει νομοθετηθεί για τα μάτια τι πρέπει να βλέπουν και τι δεν πρέπει* και για τ' αυτιά τι πρέπει ν' ακούν και τι δεν πρέπει* και για τη γλώσσα τι πρέπει αυτή να λέει και τι δεν πρέπει* και για τα χέρια τι πρέπει αυτά να κάνουν και τι δεν πρέπει* και για τα πόδια πού πρέπει αυτά να πηγαίνουν και πού δεν πρέπει* και για το νου τι πρέπει αυτός να επιθυμεί και τι να μη. Όμως δεν είναι καθόλου για τη φύση φιλικότερα ούτε οικειότερα εκείνα, από τα οποία οι νόμοι αποτρέπουν τους ανθρώπους ή εκείνα, για τα οποία τους προτρέπουν. Αλλά το να ζούν οι άνθρωποι και το να πεθαίνουν είναι της φύσης και το να ζουν βέβαια είναι από τα συμφέροντα σ' αυτούς, ενώ το να πεθαίνουν είναι από τα μη συμφέροντα. Τα συμφέροντα όμως, όσα έχουν τεθεί από τους νόμους είναι δεσμά της φύσης, ενώ όσα έχουν τεθεί από τη φύση είναι ελεύθερα. Σύμφωνα λοιπόν με τον ορθό λόγο αυτά που φέρνουν πόνο δεν ωφελούν τη φύση περισσότερο από αυτά που ευφραίνουν* και δεν είναι ούτε συμφέροντα τα λυπηρά περισσότερο από τα ευχάριστα* γιατί τα αληθινά συμφέροντα δεν πρέπει να βλάπτουν, αλλά να ωφελούν.

Αντιφώντος Περί Αληθείας, απόσπασμα 44 (μετ. Ε.Ν. Ρούσσου)