Γενάρης 1937: Κατάληψη στην General Motors

Στέλιος Μιχαηλίδης, εργατική αλληλεγγύη, Νο.1258, 25 Γενάρη 2017

Την Παρασκευή και το Σάββατο που πέρασε, οι χιλιάδες που διαδήλωναν στο Μίσιγκαν πρόσθεταν ακόμα μια ψηφίδα στο τεράστιο μωσαϊκό των 5 εκατομμυρίων που ξεσηκώθηκαν παγκοσμίως ενάντια στον Τραμπ.

80 χρόνια πριν, στο μέσο της Μεγάλης Ύφεσης, το Μίσιγκαν γινόταν το κέντρο της εργατικής αντεπίθεσης που συγκλόνισε τις ΗΠΑ. Ήταν τις πρώτες μέρες του 1937 όταν οι παππούδες και οι γιαγιάδες των σημερινών διαδηλωτών πραγματοποιούσαν τη μεγάλη απεργία - κατάληψη στην General Motors, με επίκεντρο τα εργοστάσια του Φλιντ. Η General Motors ήταν η μεγαλύτερη εταιρεία στον κόσμο. Λειτουργούσε 110 εργοστάσια σε 19 χώρες. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων της GM ήταν στις ΗΠΑ: 69 εργοστάσια σε 35 πόλεις και 14 Πολιτείες.  

Η Μεγάλη Ύφεση είχε καταστροφικό αντίχτυπο στην αυτοκινητοβιομηχανία των ΗΠΑ. Το 1929 είχαν παραχθεί 5,3 εκατομμύρια οχήματα. Το 1932 ο αριθμός είχε πέσει στα 1,3 εκατομμύρια. Την ίδια περίοδο η απασχόληση μειώθηκε από 450.000 σε 243.000 άτομα – και πολλοί απ’ αυτούς που είχαν δουλειά ήταν “περιστασιακοί” εργαζόμενοι που μπορεί να σήμαινε μόλις μερικές βδομάδες εργασίας σε όλο το έτος. Αυτό σήμαινε απίστευτη εντατικοποίηση στην εργασία.

Οι αυτοκινητοβιομηχανίες εκμεταλλεύονταν στο έπακρο τη μεγάλη ανεργία για να εντείνουν αλύπητα τους ρυθμούς δουλειάς και να περικόπτουν παράλληλα τους μισθούς. Το μότο των αφεντικών ήταν το γνωστό: “αν δεν σ’ αρέσει δεν πειράζει, υπάρχουν τετρακόσιοι άνθρωποι εκεί έξω που θέλουν τη δουλειά σου”. 

Ταυτόχρονα, η GM ήταν απολύτως αποφασισμένη να μην αφήσει τα συνδικάτα να ριζώσουν, και γι’ αυτό το σκοπό αύξησε δραματικά τα κονδύλια για χαφιέδες, ιδιωτική ασφάλεια και όπλα. Από το 1932 μέχρι το 1936 η GM ξόδεψε ένα εκατομμύριο δολάρια για χαφιέδες και ήταν ο μεγαλύτερος πελάτης του πρακτορείου Πίνκερτον, του διαβόητου πρακτορείου μπράβων, ειδικευμένων στην καταστολή εργατικών αγώνων. Μόνο στο Μίσιγκαν, ανάμεσα στο 1933 και το 1936, πάνω από 50 μαχητικοί εργάτες είχαν δολοφονηθεί.

Παρ' όλα αυτά, τους μήνες πριν το ξέσπασμα της μεγάλης απεργίας, υπήρχαν περιστατικά όπου η εργοδοσία αναγκαζόταν να πάρει πίσω απολύσεις επειδή οι εργαζόμενοι αρνιόντουσαν να πιάσουν δουλειά αν δεν γύριζαν πίσω οι συνάδελφοί τους. Μικρές νίκες έχτιζαν την αυτοπεποίθηση για τη μεγάλη μάχη που ερχόταν. Και η μεγάλη μάχη ξέσπασε στο Φλιντ του Μίσιγκαν. 

Δυο μέρες πριν την Πρωτοχρονιά του 1937, οι εργάτες στα εργοστάσια Νο1 και Νο2 μιας θυγατρικής της GM, που έφτιαχνε τα αμαξώματα, ξεκίνησαν κατάληψη, με αφορμή την απόλυση τριών μελών του συνδικάτου. Η υιοθέτηση της απεργίας με κατάληψη ως μέσο αγώνα ήταν καθοριστική. Έδινε τη δυνατότητα σε μια στρατηγικά τοποθετημένη μειοψηφία των εργατών να σταματήσουν την παραγωγή και να δείξουν στην πράξη στους συναδέλφους τους ότι μπορούσαν να τα βάλουν με το αφεντικό και να το γονατίσουν. 

Λόγω της φύσης της δουλειάς με τις γραμμές παραγωγής, το σταμάτημα ενός τμήματος σήμαινε ότι σύντομα παρέλυαν και τα υπόλοιπα και το αφεντικό τραβούσε τα μαλλιά του. Οι απεργοί προχωρώντας σε κατάληψη δεν κινδύνευαν από απεργοσπάστες κι απέφευγαν την ήττα στις απεργιακές φρουρές, καθώς η αστυνομική έφοδος σε ένα κατειλημμένο εργοστάσιο ήταν πολύ πιο δύσκολη. 

Αποφασιστικό ρόλο στο ξέσπασμα της μάχης έπαιξαν οι αγωνιστές του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Σοσιαλιστικού Κόμματος καθώς πρόσφεραν στους συναδέλφους τους μια στρατηγική για τη διεξαγωγή του αγώνα και ένα σχέδιο για την οργάνωση της κατάληψης. Όπως περιγράφει χαρακτηριστικά ο J.Newsinger στο βιβλίο του “Αντεπίθεση” (εκδ.Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο), όταν κατελήφθη το εργοστάσιο Νο1 στο Φλιντ, τα μέλη του ΚΚ και του ΣΚ, μαζεύτηκαν στο πίσω μέρος της αίθουσας, έβγαλαν κάτι χαρτιά από τις τσέπες τους κι άρχισαν να τα μοιράζουν. Πάνω έγραφαν: “Τι να κάνετε σε περίπτωση κατάληψης”. 

Σαν πυρκαγιά

Η απεργία απλώθηκε σαν πυρκαγιά. Την επόμενη μέρα, παραμονή Πρωτοχρονιάς, ξέσπασε απεργία στο εργοστάσιο της GM στο Νόργουντ του Οχάιο και κατελήφθη το εργοστάσιο στο Άντερσον της Ιντιάνα. Λίγες μέρες μετά το ίδιο συνέβαινε στο εργοστάσιο της Chevrolet στο Τολέδο και το Ουισκόνσιν. Μέχρι τις αρχές του Φλεβάρη περίπου 40.000 εργάτες της GM απεργούσαν και είτε έκαναν κατάληψη, είτε βρίσκονταν στις απεργιακές φρουρές.

Η κατάληψη είχε τη δική της οργάνωση και ζωή. Μια εκλεγμένη απεργιακή επιτροπή ήταν υπεύθυνη και οι αποφάσεις της ελέγχονταν καθημερινά στις γενικές συνελεύσεις των απεργών. 

Οι απεργοί εργάζονταν έξι ώρες απεργιακή υπηρεσία ο καθένας. Τα καθήκοντα και τα πόστα ήταν πολλά. Απεργιακή φρουρά στις πύλες, περιπολίες στη γύρω περιοχή, καθαριότητα, κουζίνα, εκπαιδευτικά μαθήματα. Ακόμα και κινηματογράφος είχε φτιαχτεί μέσα στην κατάληψη χάρη στις μπομπίνες που έδιναν αλληλέγγυοι ιδιοκτήτες σινεμά. Η προετοιμασία της άμυνας σε περίπτωση επίθεσης αστυνομίας και μπράβων, ήταν επίσης εντυπωσιακή. 

Τα κατειλημμένα εργοστάσια ήταν φρούρια, καλυμμένα με λαμαρίνες, ενώ έτοιμες ήταν οι πυροσβεστικές αντλίες και βαριά αντικείμενα τα οποία θα εκτοξεύονταν στους εισβολείς. Όταν, στις 11/1, η αστυνομία του Φλιντ επιχείρησε να ανακαταλάβει το εργοστάσιο Νο1, στην καθοριστική μάχη που έμεινε γνωστή ως The Battle of the Running Bulls (η μάχη των μαινόμενων ταύρων), η αστυνομία αναχαιτίστηκε με τις υδραντλίες και από ένα καταιγισμό από βαριούς μεντεσέδες και οτιδήποτε άλλο μπορούσε να εκτοξευτεί. 

Σε μεγάλο βαθμό, αυτό που έκρινε την επιτυχία της απεργίας ήταν ο συνδυασμός της με τη μαζική κινητοποίηση απ’ έξω. Έξω από το εργοστάσιο γίνονταν καθημερινά συγκεντρώσεις και μεγάλες διαδηλώσεις σε κάθε κρίσιμη στιγμή. Χιλιάδες εργάτες κατέφθασαν από πολλές άλλες πόλεις στο Φλιντ για να στηρίξουν την κατάληψη. 

Σημαντική ήταν η συμμετοχή των γυναικών. Το Σώμα Γυναικών είχε το δικό του γραφείο Τύπου, συμμετείχε στην περιφρούρηση σε τακτική βάση, στελέχωσε ένα σταθμό πρώτων βοηθειών, έφτιαξε παιδικό σταθμό, όπου οι μανάδες μπορούσαν να αφήσουν τα μικρά τους όσο ασχολούνταν με τα απεργιακά τους καθήκοντα, συγκέντρωναν οικονομική βοήθεια για την απεργία και έρχονταν σε επαφή με γυναίκες καταληψιών που παραπονιόνταν για την απουσία των συζύγων τους, τους εξηγούσαν το σκοπό της απεργίας και κέρδιζαν τη στήριξή τους. 

Η ζημιά για την εταιρία το διάστημα της απεργίας ήταν τεράστια. Το Δεκέμβρη του 1936 η GM παρήγαγε 50.000 αυτοκίνητα. Το Φλεβάρη 1937 η παραγωγή ήταν συνολικά 125 αυτοκίνητα. 

Η εταιρία δεν έκατσε με σταυρωμένα χέρια. Μια σειρά από ακτιβιστές και οργανωτές του συνδικάτου έπεσαν θύματα ξυλοδαρμών. Τα δικαστήρια διέταξαν την εκκένωση των εργοστασίων και την απαγόρευση της περιφρούρησης. Επιχειρήθηκαν, όπως αναφέραμε πιο πάνω, ανακαταλήψεις των κατειλημμένων εργοστασίων από την αστυνομία. Στρατιωτικά πολυβόλα σημάδευαν μόνιμα τα εργοστάσια. Απειλήθηκε στρατιωτικός νόμος στο Φλιντ, επέμβαση της Εθνοφρουράς και ουσιαστικά απαγόρευση των συνδικάτων στην πόλη. Η εφαρμογή της απειλής ισοδυναμούσε με λουτρό αίματος. Ο κυβερνήτης Μέρφι δεν έβλεπε άλλη λύση. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρούσβελτ, συμφώνησε σε αυτή την προοπτική. 

Οι εργάτες ήταν αποφασισμένοι. “Αποφασίσαμε να μείνουμε μέσα στο εργοστάσιο. Δεν έχουμε καμιά αυταπάτη για τις θυσίες που συνεπάγεται αυτή η απόφαση. Έχουμε πλήρη επίγνωση ότι αν γίνει απόπειρα βίαιης εκδίωξής μας, πολλοί από μας θα σκοτωθούν. Και κάνουμε σαφές ότι αν αυτό είναι το αποτέλεσμα, τότε αυτός που θα θεωρηθεί υπεύθυνος για τους θανάτους μας θα είστε εσείς” ήταν η απάντησή τους. Η ίδια η ηγεσία του συνδικάτου οχυρώθηκε στο εργοστάσιο. Εν τω μεταξύ χιλιάδες εργάτες από άλλα μέρη πλημμύρισαν την πόλη. Ήταν οπλισμένοι με ρόπαλα, σιδηρολοστούς, σφυριά κι άλλα αυτοσχέδια όπλα και έτοιμοι για μάχη. Πολλά από τα μέλη της Εθνοφρουράς είχαν πλέον “συμπαθήσει τους απεργούς”.

Εργατική σύγκρουση

Τελικά αυτός που λύγισε ήταν ο κυβερνήτης και η εργοδοσία. Ο ίδιος ο Μέρφι, θα ισχυριζόταν αργότερα ότι αν δεν υποχωρούσε τότε θα “πυροδοτούσε τη μεγαλύτερη εργατική σύγκρουση που είχε γνωρίσει το έθνος”. Είχε δίκιο. Η GM αναγκάστηκε να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και στις 11 Φλεβάρη υπογράφτηκε σύμβαση που αναγνώριζε το συνδικάτο στα εργοστάσια που είχαν απεργήσει και του έδινε το πράσινο φως να οργανώσει κόσμο σε όλη την εταιρεία. Οι καταληψίες απεργοί βγήκαν θριαμβευτές από τα εργοστάσια κι όταν η Εθνοφρουρά αποχωρούσε από το Φλιντ κάποιοι από τους άνδρες της τραγουδούσαν το εργατικό τραγουδάκι Solidarity Forever. 

Τους μήνες που ακολούθησαν, το συνδικάτο, το UAW, αύξησε τρομερά τη δύναμή του. Το Φλεβάρη του 1937 τα μέλη του στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας είχαν φτάσει τις 88.000. Στα μέσα του Οκτώβρη είχαν ξεπεράσει τις 400.000. Η Συνομοσπονδία, η CIO, είχε κερδίσει μια αποφασιστική νίκη. Τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς τα μέλη της ξεπερνούσαν τα τέσσερα εκατομμύρια. 

Η νίκη στην GM έδωσε ώθηση στους εργάτες σε όλες τις ΗΠΑ. Την ίδια χρονιά έγιναν 477 απεργίες με κατάληψη στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 400.000 εργάτες όλων των κλάδων. Σε καράβια, ανθρακωρυχεία, εταιρίες ιματισμού, σοκολατοποιίες, ακόμα και φυλακές. Η νίκη των εργατών της General Motors, έδωσε μιαν ανάσα μέσα στα πιο δύσκολα χρόνια της κρίσης.

Όπως έγραφε ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας Άρθουρ Μίλερ, που ως φοιτητής κάλυπτε δημοσιογραφικά την απεργία “όταν η εταιρεία λύγισε και αναγνώρισε τους Ενωμένους Εργάτες Αυτοκινήτου, αισθάνθηκα να πατάω πιο γερά στη γη. Μου φαινόταν ότι γεννιόταν μια νέα ομορφιά”.